اثربخشی آموزش فرزنددرمانی مبتنی بر روان‌شناختی مثبت‌نگر بر خودتنظیمی انگیزشی، اشتیاق و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، واحد الیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامی، الیگودرز، ایران

2 استادیار گروه مشاوره،واحد خمین،دانشگاه آزاد اسلامی،خمین،ایران

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه اراک

4 مدرس، واحد شهررضا، دانشگاه آزاد اسلامی ، شهررضا، ایران

5 کارشناس ارشد مشاوره، دبیر آموزش و پرورش شهرستان خمین

10.22098/jsp.2020.942

چکیده

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش فرزنددرمانی مبتنی بر روان­شناختی مثبت‌نگر بر خودتنظیمی انگیزشی، اشتیاق و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر ابتدایی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهرستان خمین در سال تحصیلی 96-97 بود. به روش نمونه‌گیری در دسترس و هدفمند، از بین دانش‌آموزانی که نمره آن‌ها زیر میانگین همه پرسشنامه‌ها بود 30 شرکت‌کننده انتخاب گردید و به روش جایگزینی تصادفی در دو گروه تجربی و گواه، هر گروه 15 شرکت‌کننده، قرار گرفتند. مادران گروه آزمایش 8 جلسه 90 دقیقه‌ای تحت آموزش فرزنددرمانی مبتنی بر روان­شناسی مثبت‌نگر قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه خودتنظیمی انگیزشی، اشتیاق تحصیلی و سرزندگی تحصیلی استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل کواریانس چند متغیری استفاده گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین گروه تجربی و گواه در متغیرهای اشتیاق و سرزندگی تحصیلی تفاوت معناداری وجود داشت، اما در متغیر خودتنظیمی انگیزشی تفاوت معناداری وجود نداشت. بنابراین، می­توان نتیجه گرفت که جهت افزایش اشتیاق و سرزندگی تحصیلی در بین دانش­آموزان می­توان از  الگوی فرزند درمانی مبتنی بر روان­شناسی مثبت استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of positive psychology-based filial therapy on motivational self-regulation, educational engagement, and vivacity of female students

نویسندگان [English]

  • Kh Ghaffari 1
  • H Davoodi 2
  • B Yasbolaghi Sharahi 3
  • B.A Ghazanfari Nejad 4
  • E Mehrabi 5
1 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Aligudarz Branch, Islamic Azad University of Aligudarz, Aligudarz, Iran
2 Assistant Professor, Counseling Department, Khomein Branch, Islamic Azad University of Khomein, Khomein, Iran
3 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Arak University
4 Lecturer at Islamic Azad University, Shahrereza Branch, Shahrereza, Iran
5 M.A. in Counseling, Secretary of Education of Khomein City
چکیده [English]

The aim of this study was to investigate the effectiveness of positive psychology-based filial therapy on motivational self-regulation, academic engagement, and vivacity of female students. The population included all sixth grade female students in Khomein City during the academic year of 2017-2018. Thirty students were selected from among the students whose score was below the mean in all the questionnaires via purposive and convenient sampling. They were randomly assigned into experimental and control groups (15 subjects in each group). Mothers in the experimental group received eight 90-minute sessions of positive psychology-based filial therapy treatment. To collect data, motivational self-regulation questionnaire, academic engagement questionnaire, and academic vivacity questionnaire were used. Multivariate analysis of covariance was used to analyze the data. The results revealed that there was a significant difference between the experimental and control groups in terms of the variables of academic engagement and academic vivacity, but there was no significant difference between them in motivational self-regulation. It was concluded that positive psychology-based filial therapy education could be used to increase students' academic engagement and academic vivacity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Filial therapy
  • motivational self-regulation
  • academic engagement
  • academic vivacity
ارجمندنیا، علی اکبر (۱۳۹۶).تأثیر مهارت مثبت‌نگری بر شادکامی و باورهای غیرمنطقی دانش‌آموزان نابینا. پژوهشنامه روانشناسی مثبت، 2، (3)، 59-44.
اسلامی، محمد علی؛ سعدی پور، اسماعیل؛ درتاج، فریبرز و دلاور، علی (۱۳۹۵). مدل یابی علی اشتیاق تحصیلی بر مبنای منابع شخصی ومنابع اجتماعی در دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه امیرکبیر تهران. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 7(28)،26-13.
آرپینتریج، پال و شانک، دیل اچ (2015).انگیزش در تعلیم و تربیت نظریه‌ها، پژوهش ها و کاربردها، ترجمه مهرناز شهرآرای (1394)، تهران: انتشارات علم.
 آل بویه، گوهر (۱۳۹۴). اثر مداخله روانشناسی مثبت‌نگر به شیوه گروهی بر عزت نفس، خود پنداره وپیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر تجدیدی پایه اول دبیرستان. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، (22)، 90-78.
برگ، رابرت (2009). مشاوره گروهی. ترجمه کیانوش زهراکار (1388)، تهران: انتشارات ارسباران.
بشرپور، سجاد؛ قربانی، فیروز؛ عطادخت، اکبر و سلیمانی، گوهر (1394). مقایسة پیشرفت تحصیلی و عوامل مرتبط با آن در دو گروه از دانش‌آموزان بی سرپرست و دارای سرپرست. مجله روانشناسی مدرسه، (2)4،36 –21.
بلقان آبادی، مصطفی (1393). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر به شیوه گروهی بر افزایش شادکامی مادران کودکان با نیازهای ویژه. روانشناسی خانواده، 1، 55-39.
پور محمد، ژیلا و اسماعیل پور، خلیل (۱۳۹۴). اثربخشی آموزش خودتنظیمی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر هنرستانی تبریز. نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 8(33)،90-72.
 پیرانی، ذبیح و برجعلی، احمد؛ رضایی فرد، مهرداد و عقیقی، رضا (1394). روانشناسی اشتیاق تحصیلی. اردبیل: انتشارات محقق اردبیلی.
پیرانی، ذبیح؛ درگاهی، فاطمه؛ عباسی، علی و بنیادی، احمد (۱۳۹۴). نقش تعلل ورزی و خودتنظیمی انگیزشی در پیش‌بینی اشتیاق تحصیلی دانشجویان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 15(23)،46-31.
حسن‌زاده، رمضان و وطن‌دوست، لیلا (1396). اثربخشی آموزش مدیریت انگیزش بر سرزندگی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی دانش‌آموزان. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی،5(19)،61-44.
حسین چاری، مسعود و دهقانی‌زاده، محمد حسین (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده، نقش واسطه‌ای خود کارآمدی. مجله مطالعات آموزشی و یادگیری، 4(2)، 91-76.
خضری‌مقدم، انوشیروان (۱۳۹۶). کنکاش در روانشناسی مثبت‌نگر: پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی بر اساس معنای زندگی. دوماهنامه علمی - مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 10(4)، 36-21.
دهقانی‌زاده، محمدحسین و حسین چاری، مسعود (۱۳۹۳). سرزندگی تحصیلی وادراک از الگوهای ارتباطات ساختار کلاس: نقش واسطه‌ای ابعاد خودکارآمدی. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 10(32)،17-1.
رضایی، اکبر (1396). روانشناسی انگیزش در آموزش و پرورش. تبریز: انتشارات آیدین.
رمضانی، غزال و دروز، آتنا (1389). ترکیب بازی‌درمانی با رفتاردرمانی شناختی. تهران: انتشارات واینا.
زارع، محمد؛ آذربخش، الهام و ساریخانی، مسعود (1392). تأثیر نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی و خودتنظیمی سطوح بالای یادگیری در درس فیزیک. باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، 4(4).
زاهد، عادل (۱۳۹۴). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس اشتیاق به مدرسه. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 2(7)،14-1.
سعدی‌پور، اسماعیل (1396). تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر حافظه‌کاری و اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5(2)، 50-34.
صدری دمیرچی، اسماعیل (۱۳۹۶). پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی براساس ادراک از محیط یادگیری و سرسختی روانشناختی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی،10(5)، 28-14.
ضرغام‌حاجبی، مجید؛ پورعبدل، رضا و ساوانی، کاظم (۱۳۹۴). مقایسه خودتنظیمی انگیزشی و رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی و دانش‌آموزان عادی. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد، ۱۸ (3)، 101-88.
فولادی، اسما؛ کجباف، زهره و قمرانی، محبوبه (1395). اثربخشی آموزش سرزندگی تحصیلی بر معنای تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه سوم دوره اول متوسطه شهر مشهد. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی،4(3)، 50-33.
قدم‌پور، عزت‌الله (1395). تعیین رابطه بین فرسودگی تحصیلی با اشتیاق و عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی،2(8)، 27-11.
مؤمنی، علی؛ عباسی، حسین؛ پیرانی، ذبیح، بگیان کوله مرز (۱۳۹۶). نقش هیجان‌پذیری و جو عاطفی خانواده در پیش‌بینی اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان. دو فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری،5(8)، 77-61.
نریمانی، محمد (1394). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مساله بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان اهمال کار. روانشناسی مدرسه، 4(1)، 37-21.
نریمانی، محمد؛ رشیدی، جمال و زردی، بهمن. (1398). نقش خودپنداره کودکان، حمایت اجتماعی خانواده و سبک والدگری در پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری خاص. مجله ناتوانی­های یادگیری، 8(3)، 133-112.
نیلفروشان، پریسا؛ عابدی، احمد و احمدی، سجاد (1393). آسیب‌شناسی خانواده طبقه‌بندی و سنجش. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
هنرمندزاده، ریحانه و سجادیان، ایلناز (۱۳۹۵). اثربخشی مداخله مثبت‌نگر بر بهزیستی روانشناختی، تاب آوری وشادکامی دختران بی‌سرپرست. پژوهشنامه روانشناسی مثبت، 2(2)، 69-54.
یاوری، هانیه (1395). بررسی اثربخشی آموزش امید به سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه. پژوهش در نظام‌های آموزشی،1(35)، 80-67.
Al Buyeh, G.)2015.(The effect of group-based positive psychology intervention on self-esteem and academic achievement in First-Year High school girl students. Journal of Academic Psychology, 22, 78-90. )Persian)
Antione, P., Dauvier, B., Andreotti, E., & Congard, A.(2017). Individual differences in the effects of a positive psychology intervention: Applied psychology. Personality and Individual Differences, 122, 140-147.
Arjemandnia, A.)  2017(.The impact of positive thinking skills on happiness and irrational beliefs in blind students. Journal of Positive Psychology, 2(3), 44-59. (Persian)
Balghan Abadi,M.)2014(. The effectiveness of group-based positive psychology on increasing happiness of mothers of children with special needs. Family Psychology, 1, 39-55.  )Persian)
Basharpour, S.)2015(.Comparison of academic achievement and its related factors in two Groups of Orphaned studentsand students having Family Head. Journal of School Psychology, 4(4), 21-36. )Persian)
Berg, R.)2009(.Group Consulting, Translated by Kianoush Zahrakaru et al. Tehran: Arasbaran Publications. )Persian)
Chengchue, H., & Dianalea. (2018). B Using the concept of filial therapy to mentoring Teenagers, pp.347-360, Publisher: American scientific publishers. HomeAdvanced Sciece Letters, 24(5), 32-43.
Dehghani Zadeh, M. H.)2014(. Academic buoyancy and perception of class structure communication patterns: the mediating role of self-efficacy dimensions. Journal of Academic Psychology, 10(32), 1-17. (Persian)
Engleschalk.T., & Dresel M.(2016). Tobias, Effectiveness of motivational regulation: Dependence on specific motivational problems. Learing and Individual Differences, 52, 72-78.
Eslami, M., Saadipor,E., Dortaj,F., & Delavar, A.) 2016(. The causal modeling of academic engagement based on personal resources and social resources in master students of Amir Kabir University of Tehran. Journal of Counseling and Psychotherapy, 2(28), 13-26. (Persian)
Fooladi, A., Kajbaf,Z., & GHamarani,M. )2016(.The effectiveness of academic buoyancy education on the academic meaning and academic performance of third grade high school students in Mashhad. Quarterly Journal of Academic and Virtual Learning, 4(3), 33-50. (Persian)
Ghadampour, E. (2016.(Determining the relationship between academic burnout and academic performance among Lorestan University of medical Sciences students. Research in Medical Education, 2(8), 11-27.   )Persian)
Goemans, A., VanGeel, M., wilderjans, T.F., VanGinkel, J.R., & Vedder, P. (2018). Predictors of school engagement in foster children; A longitudinal study. Children and Youth Services Review, 88, 33-43.
Hashemi, Z. (2020). Effectiveness of metacognitive therapy in patient with depression: 2 years follow up. Journal of Research in Psychopathology,1(1), 20-28.
Hassanzadeh, R., & Vatanodost, L.)2017(. The effectiveness of motivational Management training on academic buoyancy and academic self-concept in students. Journal of Virtual Learning Research, 5(19), 44-61.   )Persian)
Honarmandzadeh, R., & Sajjadian, I. (2016).The effectiveness of positive intervention on psychological well-being, resilience and happiness of orphaned girls. Journal of Positive Psychology, 2(2), 54-69. )Persian)
Hossein Chari, M., & Dehghanizadeh, M. H.)2012(. Academic buoyancy and perception of family communication model, mediating role of self-efficacy. Journal of Academic and Learning Studies, 4(2), 76-91.   (Persian)
Kahu, E. & Nelson, K. (2017). Student engagement in the academic interface: understanding the mechanisms of student success, Journal homepage.
Khezri, M. (2017(. Research in positive psychology: Predicting academic buoyancy based on the meaning of life. Journal of Medical Education Strategies, 10(4), 21-36.   )Persian)
Mercer, S., Nellis, L., Martinez, R., & Kirk, M. (2011). Predators of math anxiety and it's influence on young adolescents' course enrollment intention's and performance in math ematics. Journal of Academic Psychology, 82, 60-70.
Momeni, A. )2017(.The role of emotionality and emotional climate in family in predicting students' academic engagement. Quarterly of Cognitive Strategies in Learning, 5(8), 61-77.  (Persian)
Narimani, M.)2015). Comparison of the effectiveness of teaching self-regulated learning and problem solving learning on academic motivation of neglecting students. School Psychology, 4(1), 21-37. (Persian)
Narimani, M., Basharpoor, S., Ahmadi, S. (2020). Predicting the tendency towards high-risk behaviors based on moral disengagement with the role of the mdiator difficulties in emotion regulation (Structural Equation Modeling). Journal of Research in Psychopathology, 1(2), 56-81.
Narimani, M., Rashidi, J., & Zardi, B. (2019). The role of children’s self-concept, family’s social support, and parenting styles in predicting academic vitality among students with specific learning disability. Journal of Learning Disabilities, 8(3), 112-133. (Persian)
Nilforushan, P.,Abedi,A., & Ahmadi, S. )2014(.Classification and Assessment of Family Pathology, Isfahan: Isfahan University Publications. (Persian)
Nunez, J., Fernandez, C., Leon, J., & Grijalvo, F. (2014). The relationship between teacher’s autonomy support and students’ autonomy and Buoyancy, Teachers and Teaching: theory and practice,
Peinterich, P., & Shank, D.)2015(. Motivation in the education of theories, research, and applications, Translated by Mehrnaz ShahrArai, Science Publications, Tehran. )Persian)
Pirani, Z., Botjali, A., Rezaee fard, M., & Aghighi, R.)2015(. Psychology of Academic Engagement. Ardabil: Mohaghegh Ardabili Publications. )Persian)
Pirani, Z., Dargahi,F., Abbasi,A., & Bonyadi, A.)2015(. The role of procrastination and motivational self-regulation in predicting students' academic engagement. Iranian Journal of Medical Education, 15(23), 31-46. )Persian)
Pour Mohammad, J., & Esmaeil Pour, K. )2015).The effectiveness of self-regulated education on academic achievement of Tabriz girl students. Journal of Education and Evaluation, 8(33), 72-90. )Persian)
Ramazani, Gh., & Daruz, A. (2010).Combining play therapy with cognitive behavioral therapy. Tehran: Vayna Publications. )Persian)
Rezaei, A.)  2017(.The psychology of motivation in Education. Tabriz: Aydin Publications. )Persian)
Sadri Damirchi, E.(2017).Predicting academic buoyancy based on perceptions of learning environment and psychological hardiness in students of Kermanshah University of medical Ssciences. Journal of Medical Education Strategies, 10(5), 14-28.  (Persian)
Saeedipour, E. )2017).The effect of mindfulness training on students' memory and academic engagement. Research and Science Quarterly, 5(2), 34-50.  )Persian)
Smit, K. L., & Matrens, R. (2017). The self- regulation of motivation Motivational strategies as mediator between motivational beliefs and engagement for learning. International Journal of Academic, 82, 124-134.
Suh,H., Gnilkab, B., & Rice, G. (2017). Perfectionism and well-being: A Positive psychology framework. Personality and Individual Differences, 111, 25-30.
Topham, G., Wampler, K., Titus, G., & Rolling, E. (2011). Predicting       parent and child outcomes of a filial therapy program. Association for Play Therapy, 1555-1824.
VanFleet, R., Ryan, S. D., & Smith, S. K. (2005). Filial therapy: A critical review. In L. A. Reddy, T. M. Files- Hall.& C. E. Schaefer (Eds.), Empirically- based play interventions for children (pp.241-264). Washington, DC: American Psychological Association.
Yavari,H. )2016). Investigating the effectiveness of hope and academic buoyancy education in secondary school students. Research in Academic Systems, 35, 67-80.  )Persian)
Zahed, A.)2015(. Psychometric properties of the academic engagement Scale. Research and Science Quarterly of Academic Studies, 2(7), 1-14.   )Persian)
Zare, M., Azarfakhsh,E., & Sarikhani,M.)2013).The impact of concept map on academic achievement and self-regulation of high-level learning in physics course young and elites Researchers Club, 4 )Persian)
Zargham Hajabi, M.) 2015). Comparison of motivational self-regulation and High Risk Behaviors in students with attention Deficit hyperactivity Disorder and normal Students. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences, 18(3), 88-101. )Persian)