بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر بهوشیاری بر نشانه‌های اضطراب اجتماعی و تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی مداخله مبتنی‌بر بهوشیاری بر اضطراب اجتماعی و تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه بود. بدین منظور، در یک روش تجربی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل، 40 دانش‌آموز دختر مقطع متوسطه با اضطراب اجتماعی بالا و تاب‌آوری پایین براساس نقطه برش پرسشنامه‌های هراس اجتماعی کانور و پرسشنامه تاب‌آوری کونور و دیویدسون و به‌صورت در دسترس و داوطلبانه انتخاب شدند. این افراد به‌صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش 20 نفره گمارده شدند. گروه آزمایش به مدت هشت جلسه تحت مداخله درمانی مبتنی بر بهوشیاری قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله­ای دریافت نکردند. هر دو گروه قبل و بعد از مداخله پرسشنامه ها را پرکردند. داده ها با استفاده از تحلیل کواریانس چند متغیره مورد پردازش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مداخله مبتنی بر بهوشیاری بر کاهش میزان اضطراب اجتماعی(83/173=F و 001/0=P) و افزایش تاب‌آوری (57/67=F و001/0=P) دانش‌آموزان تأثیر معناداری دارد. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که مداخله مبتنی بر بهوشیاری روشی مؤثر در تعدیل و تنظیم اضطراب اجتماعی و تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effect of mindfulness-based intervention on social anxiety and resilience in female high school students

نویسنده [English]

  • R Heshmati
Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, University of Tabriz
چکیده [English]

The aim of this research was to investigate the effect of mindfulness-based intervention on social anxiety and resilience of female high school students. For this purpose, in an experimental design with pretest-posttest and control group, 40 female high school students were selected based on cut-off point of Social Phobia Inventory (SPIN) and Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). They were randomly assigned to control (n=20) and experimental (n=20) groups. The experimental group received mindfulness-based intervention for eight sessions and the control group did not receive any intervention. Both groups completed the questionnaires before and after the intervention. The data were analyzed using multivariate analysis of variance (MANOVA). The results showed that mindfulness-based intervention had a significant effect on social anxiety (F=173.83, P=0.001) and resilience (F=67.578, P=0.001) of students. Accordingly, it can be concluded that mindfulness-based intervention is an effective method in modulating and regulating social anxiety and the resilience of female students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mindfulness-based intervention
  • resilience
  • social anxiety
امیدی، عبداله و محمدخانی، پروانه (1387). آموزش حضور ذهن به عنوان یک مداخله بالینی: مروری مفهومی و تجربی. فصلنامه سلامت روان، 1(1)، 38-30.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (1394). راهنمای تشخیصی آماری اختلال‌های روانی ویرایش پنجم. ترجمه: هامایاک آوادیس یانس؛ حسن هاشمی میناباد؛ داوود عرب قهستانی. تهران: رشد.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (۲۰۱۳). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی. ترجمه: فرزین رضایی، علی فخرایی ، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمی آذر و فرهاد شاملو (۱۳۹۳). تهران: انتشارات ارجمند.
بیرامی، منصور؛ موحدی، یزدان؛ علیزاده گورادل، جابر(1394). اثربخشی درمان بهوشیاری مبتنی بر شناخت در کاهش اضطراب اجتماعی و نگرش های ناکارآمد نوجوانان. فصلنامه علمی-پژوهشی شناخت اجتماعی. 4(1)، 7.
حسنوند عموزاده، مهدی (1395). بررسی روایی و پایایی مقیاس هراس اجتماعی در میان دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 26 (139)، 177-166.
حیدریان، آرزو؛ زهرا کار، کیانوش؛ محسن‌زاده، فرشاد (1395). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر میزان تاب‌آوری و کاهش نشخوار فکری بیماران زن مبتلا به سرطان پستان: کار آزمایی تصادفی شده. فصلنامۀ بیماری‌های پستان ایران، 9(2)، .
حیدری‌زاده، نسرین؛ فرج‌الهی، مهران و اسماعیلی، زهره.(1396). ویژگی‌های اپیدمیولوژی و بالینی اختلال اضطراب اجتماعی در دانش‌آموزان شهر کرمانشاه: مطالعه مقطعی. مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، 13(1)، 59-52.
رستم‌اوغلی، زهرا؛ طالبی جویباری، مسعود و پرزور، پرویز. (1394). مقایسه‌ی سبک‌های اسنادی و تاب آوری در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص، نابینا و عادی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 4(3)، 55-39.
دادستان، پریرخ (1383). روانشناسی مرضی تحولی. تهران: سمت.
دامغانیان، حسین؛ جمشیدی، لاله و مقصودی، طاهره (1394). تأملی بر تقلیل فرسودگی شغلی در پرتو تاب‌آوری. فصلنامه مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)،24(78)، 150-127.
دیوینسون، کرینگ؛ جانسون، شریل (1391). آسیب‌شناسی روانی (روانشناسی نابهنجاری). ترجمه: حمید شمسی‌پور.
سادوک، بنجامین؛ سادوک، ویرجینیا (1393). خلاصه روان‌پزشکی کاپلان. ترجمه: مهدی گنجی و حمزه گنجی. تهران: ساوالان.
سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام و صحراگرد، نرگس (۱۳۸۷). تاب‌آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 13(3)، ۲۹۵-۲۹۰.
شارف، ریچارد اس. (1386). نظریه‌های روان‌درمانی و مشاوره. ترجمه: مهرداد فیروزبخت. تهران: رسا.
فتحی آشتیانی، علی (1388). آزمون‌های روان‌شناختی– ارزشیابی شخصیت و سلامت روان. تهران: انتشارات بعثت
کاوه، محمد (1391). آسیب‌شناسی بیماری‌های اجتماعی. تهران: نشر جامعه شناسان.
کاویانی، حسین، حاتمی، ندا و شفیع‌آبادی، عبدالله (1387). اثر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کیفیت زندگی افراد افسرده (غیر بالینی)، مجله تازه‌های علوم شناختی، 10(4)،51-39.
وات کینز، ادوارد ر (2016). درمان شناختی- رفتاری متمرکز بر اندیشناکی. ترجمه الهام اشتاد (1396). تهران: انتشارات ابن‌سینا.
نریمانی، محمد؛ پورعبدل، سعید و بشرپور، سجاد. (1395). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش/ تعهد بر کاهش اضطراب اجتماعی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری خاص. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 6(1)، 140-121.
هالجین، ریچارد پی و ویتبورن، سوزان کراس (1388). آسیب‌شناسی روانی (دیدگاه‌های بالینی درباره اختلالات روانی). ترجمه: یحیی سید محمدی. تهران: روان.
یوسفی، ناهید. (1394). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر خودکارآمدی و تاب‌آوری بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.
یوسفی، ناهید؛ زمردی، سعیده و بنی سی، پریناز. (1395). اثربخشی آموزش شناختی مبتنی بر بهوشاری بر تاب‌آوری نوجوانان خانواده های طلاق با توجه به فرهنگ ایران. کنفرانس بین المللی فرهنگ آسیب‌شناسی روانی و تربیت. تهران، 1396.
 
References:
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Guide to Mental Disorders. Translated by: Farzin Rezai, Ali Fakhraei, Atosa Farmand, Ali Niloufari, Janet Hashemi Azar and Farhad Shamloo (2014). Tehran: Arjmand Publications. (Persian). https://elmnet.ir/export/31545925-31621?type=endnote
American Psychiatric Association. (2015). Statistical Diagnostic Guide to Mental Disorders Fifth Edition. Translated by: Hamayak Avadis Jans; Hassan Hashemi Minabad; Tehran: Growth. (Persian)
Birami, M., Movahedi, Y., Alizadeh Gordal, J. (2015). The effectiveness of cognitive-based anesthetic treatment in reducing social anxiety and dysfunctional attitudes in adolescents. Social Cognitive Research Quarterly, 1(7).  (Persian)
Blanck, P., Perleth, S., Heidenreich, T., Kröger, P., Ditzen, B., Bents, H., & Mander, J. (2018). Effects of mindfulness exercises as stand-alone intervention on symptoms of anxiety and depression: Systematic review and meta-analysis. Behaviour Research and Therapy, 102,25-35.[Doi: 10.1016/j.brat.2017.12.002]
Brynjar ,H., & Cathy C. (2017). Social anxiety in pre-adolescent children: what do we know about maintenance? Psychology, 99:19-36. [Doi: 10.1016/j.brat.2017.08.013]
Cernat; V., & Liviu, M. (2018). Emotional problems and academic performance of students in manufacting. Psychology, 22, 833-839. [Doi: 10.3389/fpsyg.2017.02288]
Chen-Yi, A. K., & Yuhsuan, Ch. (2018). Investigating the relationships among resilience, social Anxiety, and Procrastination in a Sample of College Students. Psychological Reports,0(0), 1- 15. [Doi: 10.1177%2F0033294118755111]
Collins, K.R., Stritzke, W.G., Page, A.C., Brown, J.D., & Wylde, T.J. (2018). Mind full of life: Does mindfulness confer resilience to suicide by increasing zest for life?. Journal of Affective Disorders, 226, 100-107.  [Doi: 10.1016/j.jad.2017.09.043]
Connor, K.M., & Davidson, J.R.T (2003). Development of a New Resilience Scale: The Connor- Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Journal of Depression and Anxiety 18, 76- 82. [Doi: 10.1002/da.10113]
Connor, K.M., & Zhang W. (2006).Recent advances in the understanding and treatment of anxiety disorders. Resilience: determinants, measurement and treatment responsiveness. CNS Spectr, 11(10), 5-12. [Doi: 10.1017/s1092852900025797]
Dadsetan, P. (2004). Transformational Disease Psychology. Tehran: Side. (Persian)
Damghanian, H., Jamshidi, L., & Maghsoudi, T. (2015). Reflection on the reduction of burnout in the light of resilience. Management Studies (Improvement & Evolution), 24(78), 127-150. (Persian)
Davinson, K.J., Chery, I. (2012). Psychopathology (abnormal psychology). Translation: Hamid Shamsipour. Tehran: Arjmand. (Persian) [Doi.org/10.1037/a0023598]
Davis, D.M., Hayes, J.A. (2011).What are the benefits of mindfulness? A practice review of psychotherapy-related research. Psychotherapy, 48(2), 198-208. [Doi: 10.1037/a0022062]
Edward, R., & Watkins, S. (2008). Constructive and Unconstructive Repetitive Thought. Psychological Bulletin, 134 (2), 163-206.      [Doi: 10.1037%2F0033-2909.134.2.163
Fathi Ashtiani, A. (2009). Psychological tests - personality assessment and mental health. Tehran: Ba'ath Publications. (Persian)
Galante, J., Dufour, G., Vainre, M., Wagner, A.P., Stochl, J., Benton, A., ... & Jones, P.B. (2018). A mindfulness-based intervention to increase resilience to stress in university students (the Mindful Student Study): a pragmatic randomised controlled trial. The Lancet Public Health, 3(2), e72-e81. [Doi: 10.1016/s2468-2667(17)30231-1]
Garland, E., Gaylord, S., & Park, J. (2009). The role of mindfulness in positive reappraisal. Explore (NY), 5, 37-44. [Doi: 10.1016%2Fj.explore.2008.10.001]
Halligan, R.P., & Whitbourne, S.C. (2009). Psychopathology (Clinical Perspectives on Mental Disorders). Translation: Yahya Seyed Mohammadi. Tehran: Psycho. (Persian)
 Heidarian, A., Zahra Kar, K., Mohsenzadeh, F., (2016). The effectiveness of mindfulness training on resilience and rduction of rumination in patients with breast cancer: A Randomized Trial. Iranian Journal of Breast Diseases, 9(2). (Persian)
Heidarizadeh, N., Farajollahi, M., Esmaili, Z., (2017). Epidemiology and clinical Characteristics of Social Anxiety Disorder in Students of Kermanshah City: A Cross-Sectional Study. Iranian Journal of Epidemiology, 1(13), 52-59. (Persian)  https://irje.tums.ac.ir/article-1-5691-fa.html
Heshmati, R., & Ahmadkhanloo, E. (2017). Emotional intelligence, emotional self-regulation and dispositional mindfulness in high school intelligent students. Mediterranean Journal of clinical Psychology; 5(2).
Heshmati, R., Ahmadi, M., Abdollahi, M.H., & Ramezani, V. (2010). The impact of written emotional expression on depressive symptoms and working memory capacity in Iranian students with high depressive symptoms. Procedia- social and Behavioral Sciences, 5, 1610- 1614.
Heshmati, R., Bayrami, M., Ghotbi, M., Alizadeh Ghoradel, J., Hojatipor, H., & Moslemifar, M. (2012). Relationship between personality dimensions and hopelessness: A study on college students. Procedia- social and Behavioral Sciences, 46, 848-852.
Heshmati, R., Gharadaghi, A., Jafari, E., & Gholizadeh, M. (2017). The prediction of marital burnout in couples seeking divorce with awareness of demographic features, mindfulness, and emotional resilience. Psychology, 7(1),1-22.
Jafari, E., Eskandari, H., Sohrabi, F., Delavar, A., & Heshmati, R. (2010). Effectiveness of Coping Skills Training in Relapse Prevention and Resiliency Enhancement in People with Substance Dependency,Procedia - Social and Behavioral Sciences 5,  1376-1380.
Javedani, M., Aerabsheybani, H., Ramezani, N., & Aerabsheybani, K. (2017). The Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) in increasing infertile couples’ resilience and reducing anxiety, stress, and depression. NeuroQuantology, 15(3).
Kabat-zin, J. (1990).Wherever you go, There you are: Mindfulness meditation in every day life. New York: Hypersion
Kabat-Zinn, J. (2000). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 144–156. [Doi/10.1093/clipsy.bpg016]
Karbasizadeh, F. (2018). The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on increasing the resilience dimensions of women aged 20–40 in Isfahan city in 2016. Asian Journal of Pharmaceutics (AJP): Free full text articles from Asian J Pharm, 12(2).
Kaveh, M. (2012). Pathology of Social Diseases. Tehran: Sociologists publication. (Persian)
Kaviani, H., Hatami, N., & Shafiabadi, A. (2008). The effect of mindfulness-based cognitive therapy on the quality of life of depressed (Non-Clinical) people. Journal of Cognitive Science News, 10(4), 39-51. (Persian)
Kaviani, H., Javaheri, F., & Boheiraei, H. (2005). The effectiveness of cognitive therapy based on minfulness in decreasing negative automatic thoughts, dysfunction attitude, depression and anxiety: 60 days follow-up. New Cognitive Sciences, 1(7), 49-59.
Khan R.L., Collins, W. K, Stritzke, S., & Tricia, J.W. (2018). Mind full of life: Does mindfulness confer resilience to suicide by increasing zest for life? Journal of Affective Disorders, 226, 100-107. [Doi: 10.1016/j.jad.2017.09.043]
Linehan, M.M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. New York: Guilford.
Markovitz, S.E., Schorooten. W., Arntz, A., & Peters, M.L. (2015). Resilience as a predictor for emotional response to the diagnosis and surgery in breast cancer patients, Psychooncology. [Doi: 10.1002/pon.3834]
Narimani, M., Pourabdol, S., & Basharpoor, S. (2016). The effectiveness of acceptance/ commitment training to decrease social anxiety in students with specific learning disorder. Journal of Learning Disabilities, 6(1), 121-140. (Persian) http://www.uma.ac.ir/
Omidi, A., & Mohammadkhani, P. (2008). Anesthetic education as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Journal of Mental Health,1(1), 30-38  (Persian)
Poudel, R. (2018). Gender differences in stress hormone response regulates effects of mindfulness stress related disorder. Psychiatry Research, 262, 343-344.     [Doi: 10.1016/j.psychres.2017.07.042]
Rosenzweig, S., Greeson, J. M., Reibel, D. K., Green, J. S., Jasser, S. A., & Beasley, D. (2010). Mindfulness-based stress reduction for chronic pain conditions: Variation in treatment outcomes and role of home meditation practice. J Psychosom Res, 68(1), 29.[Doi:10.1016/j.jpsychores.2009.03.010]
Rostamoghli, Z., Talebi Joybari, M., & Porzoor, P. (2015). A comparison of attributional and resiliency style in students with specific learning disorders, blindness and normal. Journal of Learning Disabilities, 4(3), 39-55. (Persian) http://jld.uma.ac.ir/article_277.html
 Sadook, B., & Sadook, V. (2014). Kaplan Psychiatry Summary. Translation: Mehdi Ganji and Hamza Ganji. Tehran: Savalan. (Persian)
Samani, S., Jokar, B., Sahragrad, N. (2017). Resilience, mental health, and life satisfaction. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 13(2), 1-2. (Persian) http://ijpcp.iums.ac.ir/article-۱-۲۷۵-fa.html
Schneider, W., & Chein, J.M. (2003). Controlled and automatic processing behavior, therapy and biological mechanisms. Psychology, 27(3), 525-595. [Doi:10.1207/s15516709cog2703_8]
Sharp, R. S. (2007). Theories of Psychotherapy and Counseling. Translation: Mehrdad Firouzbakht. Tehran: Rasa. (Persian)
Solati, K. (2017). The efficacy of mindfulness-based cognitive therapy on resilience among the wives of patients with schizophrenia. Journal of Clinical and Diagnostic Research: JCDR, 11(4), VC01. [Doi: 10.7860/jcdr/2017/23101.9514]
Tanay, G., Lotan, G., & Bernstein, A. (2012). Salutary proximal processes and distal mood and anxiety vulnerability outcomes of mindfulness training: a pilot preventive intervention. Behaviour Therapy, 43(3), 492-505. [Doi: 10.1016/j.beth.2011.06.003]
Teasdale, J. D., Segal, Z. V., & Williams, M. G. (2003). Mindfulness training and problem for mutation. Clin Psychol Sci Pract, 10(2), 116- 157. [Doi: 10.1093/clipsy.bpg017]
Teasdale, J.D., Segal, Z., & Williams, J.M.G. (1995). How does cognitive therapy prevent depressive relapse and why should attentional control (mindfulness) training help?. Behaviour Research and Therapy33(1), 25-39. [Doi: 10.1016/0005-7967(94)e0011-7]
Unni, K.M., & Magdalena, L. (2017). The association between stress, resilience, and emotional symptoms in Norwegian adolescents from 13 to 18 years old. Journal of Health Psychology, 1-10. [Doi: 10.1177/1359105316687630]
Vøllestad, J., Sivertsen, B., & Nielsen, G.H. (2011). Mindfulness-based stress reduction for patients with anxiety disorders: evaluation in a randomized controlled trial. Behaviour Research & Therapy, 49(4), 281-288. [Doi: 10.1016/j.brat.2011.01.007]
Williams, J.M., Duggan, D.S., Crane, C., & Fennell, M.J. (2006). Mindfulness-based cognitive therapy for prevention of recurrence of suicidal behavior. J Clin Psychol, 62(2), 201-210. [Doi.org/10.1002/jclp.20223]
Yousefi, N. (2015). The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on self-efficacy and resilience in patients with Type 2 Diabetes. Master thesis. Faculty of Educational Sciences and Psychology, Islamic Azad University, Najafabad Branch. (Persian)
Yousefi, N., Emerald, S., & Bani Si, P. (2016). The effectiveness of cognitive-based cognitive education on adolescent resilience of divorced families according to Iranian culture. (Persian)
Zautra, A.J., Hall, J.S., & Murray, K.E. (2010). Resilience: A new definition of health for people and communities. In: Reich, J,W., Zautra. A.J., & Hall, J.S. Hnadbook of adult resilience. The Guilford Press. New York: London. https://eprints.qut.edu.au/87411/