مقایسه اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و آموزش تنظیم‌شناختی هیجان بر بهزیستی روانشناختی مادران دانش آموزان پرخاشگر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه روانشناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

2 استادیار گروه روانشناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

3 استاد گروه روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

4 استادیار گروه روانشناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و آموزش تنظیم شناختی هیجان بر بهزیستی روانشناختی مادران دانش آموزان پرخاشگر بود.
مواد و روش­ها: این پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون چند گروهی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر دوره ابتدایی شهرستان نمین در سال تحصیلی 9۸-9۷ (540N=) به همراه مادرانشان بود. از این جامعه دانش آموزان ، تعداد 79 نفر بر اساس نمرات بالا در مقیاس پرخاشگر،  به عنوان دانش آموز پرخاشگر انتخاب شدند  و 60 نفر از مادران این دانش آموزان با احراز ملاک های ورود به پژوهش به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و به ‌طور تصادفی در سه گروه 20 نفره جایگزین شدند.گروه آزمایشی یک شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و گروه آزمایشی دو آموزش تنظیم شناختی هیجان را در 8 جلسه 2 ساعته را دریافت کردند و گروه کنترل هیچ  مداخله‌ای دریافت نکردند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل مقیاس پرخاشگری شهیم و  پرسشنامه بهزیستی روانشناختی بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس و با نرم افزار SPSS تحلیل شد.
یافته­ ها: نتایج نشان داد که شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی  نسبت به آموزش تنظیم شناختی هیجان از اثربخشی بالاتری برخوردار است.
نتیجه ­گیری: با توجه به این نتایج، آموزش این برنامه روی مادران می تواند در بهبود سلامت روان این گروه از افراد جامعه وکاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان نقش به­سزایی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy and cognitive emotion regulation training on psychological well-being of mothers with aggressive students

نویسندگان [English]

  • Afsaneh Shokri 1
  • Reza Kazemi 2
  • Mohammad Narimani 3
  • Somayeh Taklavi 4
1 Ph.D. Student of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran orcid
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
3 Professor, Department of Psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
4 Assistant Professor, Department of Psychology, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Objective: The purpose of this study was to compare the effectiveness of  Mindfulness-based Cognitive therapy and Cognitive emotion regulation training on psychological well-being of mothers with aggressive students.
 Methods: The research method was an experimental study with pre/post-test design and a control group. The population included all female students in primary school in 2018 in Namin,Iran(N=540), With their mothers. From this population of students, 79 students who scored high on the aggression scale, were selected as aggressive students and a sample of 60  mothers of  these students were selected by Considering inclusion criteria and were assigned by multistage clustering randomly sampling in three groups of  20. The experimental groups mindfulness-based cognitive therapy and cognitive emotion regulation training were executed at 8 sessions, whereas the control group had no intervention. For data collection, were used of Shahim's Aggression Scale and psychological well-being inventory. Data were analyzed by multivariate covariance analysis.
 Results: The findings showed that mindfulness-based cognitive therapy was more effective than cognitive emotion regulation training on psychological well-being.
Conclusion: According to these results, the training of this program on mothers can play a significant role in improving the mental health of this group of people and reducing the behavioral problems of students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aggression
  • Psychological Well-Being
  • Mindfulness-Based Cognitive Therapy
  • Cognitive Emotion Regulation Training
احمدی، زهرا.، عصاران، مهدی.، سیدمحرمی، فاطمه.، سیدمحرمی، ایمان. (1396). تعیین رابطه پرخاشگری آشکار و رابطه ای با میزان امیدواری در کودکان دبستانی. فصلنامه سلامت روانی کودک، 4 (3)، 152-143. [http://childmentalhealth.ir/article-1-223-en.html]
اسماعیلی، مریم؛ بصیری، نوشین و خیر، زهرا. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر افزایش بهزیستی روان‌شناختی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 6(1)، 26-39.
برشان، سعیده.، حاجی علیزاده، کبری. (1396). اثربخشی آموزش گروهی تنظیم‌شناختی هیجان بر افزایش سلامت روان پسران نوجوان بزهکار شهر کرمان. مجله بهدشت و توسعه، 6 (3)، 258-247.
بیرامی، منصور.، هاشمی، تورج.، بخشی پور، عباس.، محمودعلیلو، مجید و اقبالی، علی. (۱۳۹۳). مقایسه تأثیر دو روش آموزش تنظیم‌شناختی هیجان و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر پریشانی روان‌شناختی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان مادران کودکان عقب مانده ذهنی. فصلنامه پژوهش های نوین روان‌شناختی، 9(33)، ۵۹-۴۴.
تقدیری، عزت؛ نریمانی، محمد؛ موسی‌زاده، توکل. (1400). مقایسه اثربخشی مدل مبتنی بر انگیزه پیشرفت و تکنیک‌های تنظیم هیجان بر خودتنظیمی یادگیری در دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 11(1)، 20-32.  10.22098/JLD.2021.9344.1935
تقی زاده، محمد احسان.، قربانی، طاهره و صفاری نیا، مجید. (1394). اثربخشی تکنیکهای تنظیم هیجانی رفتاردرمانی دیالکتیک بر راهبردهای تنظیم هیجان زنان با اختلالات شخصیت مرزی و اختلال سوء مصرف مواد: طرح خط پایه چندگانه. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، ۹ (۳)، 73-66.
خانجانی، مهدی.، شهیدی، شهریار.، فتح آبادی، جلیل.، مظاهری، محمد علی.، شکری، امید. (1393). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی فرم کوتاه (18 سوالی) مقیاس بهزیستی روان ‌شناختی ریف در دانشجویان دختر و پسر. اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، 8 (32)، 36-27.
رمضان‌زاده، فاطمه.، مرادی، علیرضا.، محمدخانی، شهرام. (1393). اثربخشی آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی در کارکردهای اجرایی و راهبردهای تنظیم هیجانی در نوجوانان در معرض خطر. مجله روان‌شناسی شناختی. ۲ (۲)، 45-37.
سهیلی پور، فاطمه زهرا و سادات کاظم، ملیحه. (1395). بررسی اثربخشی آموزش شناختی رفتاری رفتارهای مادرانه بر بهزیستی روان‌شناختی  و استرس در مادران دارای کودک عادی و عقب مانده 7 تا 12 ساله شهر اصفهان. دومین کنفرانس علوم رفتاری و مطالعات روان‌شناختی.
شهیم، سیما. (1386). ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮی راﺑﻄﻪ ای در ﻛﻮدﻛﺎن  ﭘﻴﺶ دﺑﺴﺘﺎﻧﻲ. ﻣﺠﻠﻪ رواﻧﭙﺰﺷﻜﻲ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﻳﺮان، 13(3)، 271- 264.
صدوقی، مجید و حسامپور، فاطمه(1396). پیش بینی بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان بر اساس مؤلفه های بخشودگی. مرکز تحققات مراقبت های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران(نشریه پرستاری ایران). 30(11)، 10-1.           
ﻛﺎﻇﻤﻲ، سپیده.، بیرامی، منصور و ﻣﻮﺣﺪی، ﻳﺰدان. (۱۳۹۴). ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻗﻠﺪر ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﺎ ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻗﻠﺪری و ﻛﻮدﻛﺎن ﻋﺎدی ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ در ﭘﺮﺳﺘﺎری، 1(3)،  ۶۵-۷۵.
کثیر، صادق.، حسینی مهر، مصطفی.، عقیلی راد، سمیه.، شرهانی، محمدعلی. (1397). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (MBCT) بر نگرش نسبت به زندگی دانش‌آموزان پسر متوسطه دوم شهرستان شوش. دوفصلنامه جامعه شناسی آموزش و پرورش، 11، 54-40.
کمالی، اعظم.، واقعی، سعید.، اصغری پور، نگار و بهنام وشانی، حمیدرضا. (1395) تأثیر آموزش تنظیم هیجان بر سلامت روان مادران دارای کودک بیش فعال - نقص توجه. مجله طنین سلامت، 4(3)، 23-16. [URL: http://jms.thums.ac.ir/article-1-391-en.html]
گال، دامین. مردیت.، بورگ، والتر.، گال، جویس. (1942). روش های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان شناسی (جلد اول)، ترجمه احمد رضا نصر(1391). تهران. انتشارات سمت.
گلچین، رومینا و حسینی نسب، سید داور. (1392). مقایسه مشکلات رفتاری فرزندان در مادران باهوش هیجانی بالا و پایین. فصلنامه ارزشیابی وآموزش، 6(24)، 24-13. https://journals.iau.ir/article_521464_0.html]
مومنی، فرشته.، شهیدی، شهریار.، موتابی، فرشته و حیدری، محبوب. (1396). مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری گروهی و درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر متغیرهای میانجی اختلال اضطراب فراگیر. فصلنامه پژوهشهای کاربردی روان‌شناختی، 1(8)، 66-49. [doi: 10.22059/JAPR.2017.62605]
 
References
Ahmadi, Z., Asaran, M., Seyyedmoharrami, F.,& Seyyedmoharrami, I. (2017). The relationship between overt and relational aggression with hope in primary school children. Journal of Child Mental Health, 4 (3):143-152. ( Persian) [http://childmentalhealth.ir/article-1-223-en.html]
Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., Schweizer, S. (2009). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 30(2), 217–237.[ doi: 10.1016/j.cpr.2009.11.004]
Barshan, S., & Haji Alizadeh, K. (2017). The effectiveness of group training about cognitive emotion regulation on improving mental health in delinquent male adolescents of Kerman city. Health Developmental Journal,6 (3): 247-258. (Persian)
Bayrami, M., Hashemi, T., Bakhshi Pour, A., Mahmoud Alilo, M., & Eghbali, A. (2014). Comparison the effect of two methods of cognitive emotion regulation training and mindfulness-based cognitive therapy on psychological distress and cognitive emotion regulation strategies of mothers of mentally retarded children. Quarterly Journal of Modern Psychological Research,9 (33): 2-7. (Persian).
de Haan, A. D., Soenens, B., Deković, M., & Prinzie, P. (2013). Effects of childhood aggression on parenting during adolescence: The role of parental psychological need satisfaction. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 42(3), 393-404.[doi:10.1080/15374416.2013.769171]
Del Hoyo-Bilbao, J., Gámez-Guadix, M.,& Calvete, E. (2018). Corporal punishment by parents and child-to-parent aggression in Spanish adolescents. Anales de Psycología, 34(1), 108-116. [ doi: 10.6018/analesps.34.1.259601]
Dırendonck, D. (2005). The construct valıdıty of Ryff scales of psychologıcal well-beıng and ıts extensıon wıth spırıtual well-beıng. Personalıty and Indıvıdual Dıfferences. 36, 629-643.[doi: 10.1016/S0191-8869(03)00122-3]
Duman, S., & Margolin, G. (2007). Parents’ aggressive influences and children's aggressive problem solutions with peers. Journal Clinical Child Adolescence Psychology, 36(1), 42–55. [doi:10.1080/15374410709336567]
Ehrenreich, S. E., Beron, K. J., Brinkley, D. Y., & Underwood, M. K. (2014). Family predictors of continuity and change in social and physical aggression from ages 9 to 18. Aggressive Behavior, 40(5), 421-439. [ https://doi.org/10.1002/ab.21535]
English, T., Lee, I. A., John, O. P., & Gross, J. J. (2017). Emotion regulation strategy selection in daily life: The role of social context and goals. Motivation and Emotion41(2), 230–242. [doi:10.1007/s11031-016-9597-z]
Esmaeili, M., Basiri, N., & Khayer, Z. (2016). The effects of mindfulness-based cognitive therapy (MBCT) on psychological well-being of mothers of children with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 6(1) 26-39. (Persian)
Fitzpatrick, S. E., Srivorakiat, L.,Wink, L. K., Pedapati, E. V., & Erickson, C. A. (2016). Aggression in autism spectrum disorder: presentation and treatment options. Neuropsychiatr  Disease and Treatment,12, 1525–1538.[doi: 10.2147/NDT.S84585]
Gall, M.D., Borg, W.R., & Gall, J.P. (2003). Educational Research: An Introduction. New York: Pearson.
Golchin, R., & Hosseini-Nasab, S.A. (2014). Comparison of children's behavior problems among mothers with high and low emotional intelligence. Journal of Instruction and Evaluation, 6(24): 13-24.  (Persian) [https://journals.iau.ir/article_521464_0.html]
Hillgaar, S. D. (2011). Mindfulness and self-regulated learning. Master's Thesis in Social and Community Psychology. Trondheim.
Huppert, F, A., & Johnson, D. M. (2010). A controlled trial of mindfulness training in schools; the importance of practice for an impact on well-being. The Journal of Positive Psychology, 5(4), 264-274. [https://doi.org/10.1080/17439761003794148]
Ibabe, I., Jaureguizar, J., & Bentler, P. M. (2013). Risk Factors for Child-to-Parent Violence. Journal of Family Violence, 28(5), 523–534. [doi: 10.1007/s10896-013-9512-2]
Jia, S., Wang, L., Shi, Y., & Li, P. (2016). Family risk factors associated with aggressive behavior in Chinese preschool children. Journal of Pediatric Nursing, 31(6), e367-e374. [doi:10.1016/j.pedn.2016.08.001]
Jonsdottir, S. (2016). Effectiveness of mindfulness based cognitive therapy compaired to physical exercise as a follow-up treatment to prevent depressive relapse and maintain recovery. Bsc Thesis, Reykjavik University, 1-43.
Kamali, A., Vaghee, S., Asgharipour, N., Behnam Vashani, H.R. (2016). The impact of emotion regulation training on mental health in mothers of children with attention deficit/hyperactivity disorder. Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences, 4 (3):16-23. (Persian) [URL: http://jms.thums.ac.ir/article-1-391-en.html]
Kasir, S., Al Kasir, S., Sharhani, M.A. (2018). The effectiveness of knowledge based cognitive therapy based on mindfulness (MBCT) on attitude toward the life of secondary second students in Susa. Sociology of Education Journal, 11, 40-54. (Persian)
Kazemi, S., Bayrami, M., & Movahedi, Y. (2015). A comparison between the psychological well-being of parents of anger bullies, victims and normal students in the city of Tabriz. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Nursing, 1 (3): 65-75. (Persian)
Khanjani, M., Shahidi, S., Fathabadi, J., Mazaheri, M., & Shokri, O. (2014). Factor structure and psychometric properties of the Ryff’s scale of psychological well-being, short form (18-item) among male and female students. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology, 8(32): 27-36. (Persian)
Leff, S. S., Crick, N. R. (2010). Interventions for relational aggression: Innovative programming and next steps in research and practice. School Psychol Rev, 39(4), 504-507. [doi: 10.1080/02796015.2010.12087738]
Mahdavi, A., Pahlevani, M., Aghaei, M., Aminnasab, V., Haji, H.,&  Gholamrezaei, S. (2017). Relationship of strategies for emotion cognitive adjustment with psychological well-being and anxiety in mothers with cancer children. Ann Trop Med Public Health, 10(3), 702-706. [DOI:10.4103/ATMPH.ATMPH_235_17]
Momeni, F., Shahidi, S.H., Motabi, F., & Heydari, M. (2017). Comparison of the effectiveness of cognitive behavioral group therapy and mindfulness-based cognitive therapy on mediating variables of generalized anxiety disorder. Journal of Applied Psychological Research, 1 (8): 49-66. (Persian) [doi: 10.22059/JAPR.2017.62605]
Ramezanzadeh, F., Moradi, A., & Mohammadkhani, S. (2014). Effectiveness training emotion regulation skills in executive function and emotion regulation strategies of adolescents at risk. Journal of Cognitive Psychology, 2 (2): 37-45. ( Persian)
Rayan, A & Ahmad, M. (2016). Effectiveness of mindfulness-based intervention on perceived stress, anxiety, and depression among parents of children with autism spectrum disorder. Mindfulness, 55, 185-196. [ doi: 10.1007/s12671-016-0595-8]
Ryff, C. D. (2014). Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and Psychosomatics, 83(1), 10–28.[doi:10.1159/000353263]
Sadoughi, M. &  Hesampour, F.(2018). Predicting the psychological well-being of Kashan’s medical sciences students based on Forgiveness components. Iran Journal of Nursing (IJN). 30(11), 1- 10. (Persian)
Saleem, S., & Saleem, T. (2017). Role of religiosity in psychological well-being among medical and non-medical students. Journal of Religion and Health, 56(4), 1180-1190. [doi:10.1007/s10943-016-0341-5]
Schmutte, P. S. & Ryff, C. D. (1997). Personalıty and well-beıng: Reexamınıng methods and meanıng. Journal of personalıty and Socıal Psychology, 73, 549-559.[ https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.3.549]
Segal, Z. V., Williams, J. M. G., Teasdale, J. D. (2007). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A New Approach to Preventing Relapse New York: Guilford Press, 2002, Cognitive Behavioral Therapy Book Reviews, 3(11), pp:351. [https://doi.org/10.1080/14639947.2011.564828]
Shabani, M., & Khalatbari, J. (2019). The effectiveness of mindfulness-based stress reduction training on emotion regulation difficulties and psychological well-being in premenstrual syndrome. Quarterly Journal of Health Psychology, 8(29): 134-152.[doi:10.30473/hpj.2019.38051.3847]
Shahim, S. (2007). Relational parenting in primary school children. Iranian Journal of Psychiatry and Psychiatry, 13 (3): 264-271.( Persian). [doi:10.29252/jcmh.6.4.21]
Soheilipour, F.Z., & Sadat Kazem, M. (2016). The effectiveness of cognitive behavioral training on maternal behaviors on psychological well-being and stress in mothers of normal and retarded children of Isfahan, Iran. Second conference on behavioral sciences and psychological studies. (Persian)
Stover, C. S., Zhou, Y., Kiselica, A., Leve, L. D., Neiderhiser, J. M., Shaw, D. S., . . . Reiss, D. (2016). Marital hostility, hostile parenting, and child aggression: Associations from toddlerhood to school age. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 55(3), 235-242. [ doi:10.1016/j.jaac.2015.12.008]
Taghizadeh, M.A., Ghorbani, T., & Safarinia, M. (2015). Effectiveness of emotion regulation techniques of dialectical behavior therapy on emotion regulation strategies in women with borderline personality disorder and substance abuse disorder: multiple baseline design. Journal of Research in Psychological Health, 9 (3): 66-73. (Persian)
Taghdiri, E., Narimani, M., &  Mousazadeh, T. (2021). Comparison of the effectiveness of motivational model based on progress and emotion regulation techniques on learning self-regulation in students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 11(1), 20-32. (Persian) 10.22098/JLD.2021.9344.1935
Weinstein, N., Brown, K., & Ryan, R. (2009). A multi-method examination of the effects of mindfulness on stress attribution, coping, and emotional well-being. Journal of Research in Personality, 43(3), 374-385. [https://doi.org/10.1016/j.jrp.2008.12.008]
Xiang, Z., Tan, S., Kang, Q., Zhang, B., & Zhu, L. (2019). Longitudinal effects of examination stress on psychological well-being and a possible mediating role of self-esteem in Chinese high school students. Journal of Happiness Studies, 20(1), 283-305.[https://doi.org/10.1007/s10902-017-9948-9]