اثربخشی برنامه پرورش هوش اخلاقی بر هیجان اخلاقی و مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره دوم ابتدایی شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده پردیس نسیبه، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف از پژوهش، بررسی اثربخشی برنامه پرورش هوش اخلاقی بر هیجان اخلاقی و مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره دوم ابتدایی شهر تهران بود.
روش ها: روش این پژوهش، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش آموزان دختر دوره دوم ابتدایی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1399- 1400 در شهر تهران بود. از این جامعه آماری، نمونه ای به حجم 40 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 20 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش در 8 جلسه گروهی، مداخله هوش اخلاقی را دریافت کرد، در طی این مدت، گروه کنترل مداخله ای را دریافت نمی کرد. ابزار گرد آوری داده ها شامل پرسشنامه هیجان اخلاقی تورنبرگ و همکاران و پرسشنامه مسئولیت پذیری شخصی مرگلر و شیلد بود که برای دو گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد. فرضیه های پژوهش با استفاده از تحلیل واریانس تک متغیری، آزمون t و تحلیل کوواریانس تک متغیری مورد بررسی قرار گرفت.
یافته ها: نتایج نشان داد برنامه پرورش هوش اخلاقی در بهبود هیجان اخلاقی و مسئولیت پذیری ( بجز مولفه پاسخگویی شخصی) درگروه آزمایش به طور معنی داری موثر بوده است. این یافته ها، اهمیت گنجاندن برنامه های پرورش هوش اخلاقی در برنامه های تربیتی مدارس را متذکر می شود.
نتیجه گیری: می توان نتیجه گرفت که پرورش هوش اخلاقی روشی مؤثر در بهبود هیجان اخلاقی و مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره ابتدایی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of moral intelligence training program in moral emotion and responsibility of secondary elementary students in Tehran

نویسندگان [English]

  • Fateme Kargar 1
  • soheila fartash 2
  • nahid sameti 2
1 Master in Educational Psychology, Nasibah Campus Faculty, Farhangian University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Psychology, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objective: The aim of the research was to investigate the effectiveness of moral intelligence training program on moral emotion and responsibility of second period of elementary female students in Tehran.
Methods: The method of this research was semi-experimental with pre-test post-test with control group. The statistical population included all female students in second period of elementary schools studying in the academic year of 2020-2021 in Tehran. Through available sampling method, 40 students were selected. They were randomly assigned to experimental and control groups (i.e., 20 students in each group). The experimental group received moral intelligence intervention for eight group sessions. During this period, the control group did not receive any intervention. Data collection instruments were Thornberg’s Moral Emotion Questionnaire, Mergler and Shield’s Personal Responsibility Questionnaire, which were administered to both experimental and control groups in pre-test and post-test. The research hypotheses were tested through univariate analysis of variance , t-test and univariate analysis of covariance.
Results: The results of data analysis showed that the moral intelligence training program was significantly effective in improving moral emotion and responsibility (except personal responsiveness component) in experimental group. These findings highlight the importance of including moral intelligence programs in school curricula.
Conclusion: Accordingly, it can be concluded that moral intelligence training is an effective way to improve moral emotion and responsibility for elementary school students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral intelligence
  • moral emotion
  • responsibility
  1. ترکاشوند، معصومه؛ صرامی، غلامرضا؛کرامتی، هادی و نوری قاسم آبادی، ربابه. (1401). بررسی نقش واسطه گری انگیزه اخلاقی و هیجانات اخلاقی در تاثیر گسست اخلاقی بر قلدری ( در مدارس مقطع ابتدایی شهر تهران ).  دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 23(1)، 51-62.

        DOI: 10.30486/JSRP.2020.1876933.2015

    ترکمن ملایری، مهدی، و شیخ الاسلامی، راضیه. (1398). همدلی و رفتارهای جامعه پسند: نقش واسطه ای هیجان های اخلاقی. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 15(59 )، 261-271.

    https://sid.ir/paper/101370/fa

    جلائی، مائده؛ چراغ­ملایی، لیلا و خدابخش پیرکلانی، روشنک. (1398). تأثیر بازی مبتنی بر هوش اخلاقی بر وجدان، خویشتن­داری و مسئولیت­پذیری اجتماعی کودکان با استعداد دبستانی، فصلنامه روان­شناسی تربیتی ،15(54)، 89-59.

    https://doi.org/10.22054/jep.2020.38713.2536

      حیات بخش، سحر؛ انتصار فومنی، غلامحسین و حجازی، مسعود.( 1399). اثربخشی آموزش هوش اخلاقی بر اخلاق تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه دهم مدارس دولتی. فصلنامه روان شناسی تربیتی ، 16(56)، 130-117.

    https://doi.org/10.22054/jep.2020.44113.2718

    سلطانی، متین؛ نریمانی، محمد و موسی‌زاده، توکل. (1401). بررسی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر سازگاری اجتماعی و هماهنگی دیداری حرکتی دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 12(2)، 34-45. https://doi.org/10.22098/jld.2023.12017.2055

     

    سنجری، ندا و بلاش، فرهاد. (1398). شناسایی رابطه­ی هوش اخلاقی و حمایت اجتماعی با مسئولیت­پذیری اجتماعی دختران دوره­ی اوّل متوسطه. پژوهش­های تربیتی، 4 (39)، 55-37. 

    http://erj.khu.ac.ir/article

    عرفان، آرزو؛ نادی، محمدعلی و ابراهیم زاده، رضا (1397). تحلیلی بر مؤلفه‌های اخلاقی تجاری سازی دانش در آموزش عالی. فصلنامه اخلاق در علوم و فنّاوری، 13(1)، 108.

    1. http://ethicsjournal.ir/article-1-999-fa.html

    عینی، ساناز؛ نظر، سمیرا؛ عبادی، متینه و زینال‌زاده، مهتاب. (1401). تدوین معادلات ساختاری سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری ویژه بر اساس ناگویی هیجانی و باورهای فراشناختی و با میانجی‌گری حمایت اجتماعی ادراک‌شده. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 11(4)،62-77. https://doi.org/10.22098/jld.2022.8168.1865

    فولادی، بهروز؛ نریمانی، محمد؛ موسی‌زاده، توکل و تکلوی، سمیه. (1402). مقایسه اثر بخشی آموزش مبتنی بر هوش چند گانه و آگاهی واج شناختی و ترکیب این دو روش بر بهبود حافظه کاری دانش آموزان نارساخوان. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 12(4)، 51-65. https://doi.org/10.22098/jld.2023.13131.2099

    قدم پور، عزت اله؛ حیدریانی، لیلا؛ کلانتر، جهانگیر و نصیری هانیس، غفار. (1399). تأثیر آموزش هوش اخلاقی به شیوه قصه گویی بر سازگاری تحصیلی، اجتماعی و هیجانی دانش‌آموزان. فصلنامه علمی تدریس پژوهی، 2 (3)، 65-45.

    http://DOI.ORG/10.34785/J012.2020.803

    قلی پور، معصومه؛ جلالیان، زهرا سادات و طاهری، فاطمه. ( 1401). اثربخشی آموزش مولفه های هوش اخلاقی بر خود کنترلی و خوش بینی علمی دانش‌آموزان متوسطه اول. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 6(4)، 480-487

    Doi: 10.30465/FABAK.2021.6243    

    کمری، سامان؛ شهیدی، شهریار و آهنگرانی، محمد. (1393). نقش بخشایش و معنویت در پیش بینی سطح کارایی خانواده. مجله علوم رفتاری، 13 (3)، 24-2.

    http://rbs.mui.ac.ir/article-1-373-fa.html

    گل محمدیان، محسن. (1393). مقایسه هوش اخلاقی زنان سازگار و ناسازگار. مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی روان شناسی خانواده. دانشگاه شهید چمران اهواز

     https://civilica.com/doc/518931

    گودرزی، پریسا و شعبانی، محسن.(2021). هوش اخلاقی: بررسی تفکر و عمل اخلاقی در مدل‌‌ بربا و مدل لنیک و کیل. تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 12(1)، 231-257.

       Doi: 10.30465/FABAK.2021.6243              

    میکائیلی، نیلوفر؛ سلمانی، علی و شارعی، آیسان. (1402). تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی بر انسجام / سازش‌یافتگی خانواده و راهبردهای مقابله‌ای در والدین دانش‌آموزان دختر دارای ناتوانی‌های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 13(1)،42-56. https://doi.org/10.22098/jld.2023.13976.2126

    یاسمی نژاد، پریسا. (1393). تأثیر آموزش هوش اخلاقی بر مسئولیت پذیری، همدلی هیجانی، اخلاق تحصیلی و بخشودگی بین فردی دانش‌آموزان دختر پایه سوم مقطع متوسطه. پایان نامه دکتری روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

    Abdullatif, M.S. (2023). Moral intelligence and its relationship to academic entitlement and academic performance of secondary school students. European Journal of Educational Research, 4(11):2291-2301.  https://doi.org/10.12973/eu-jer.11.4.2291

    Anderman, E. M. & Murdock, T. B. (2007). The psychology of academic cheating. In E. M. (pp. 1–5). Elsevier Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-012372541-7/50002-4

    Bao, Z., Zhang, W., Lai, X., Sun, W., and Wang, Y. (2015). Parental attachment and Chinese adolescents' delinquency: The Mediating role of Moral Disengagement Journal of Adolescence, 11(4): 37-47.

     DOI: 10.1016/j.adolescence.2015.06.002

    Borba, M. (2005). Building Moral Intelligence: The Seven Essential Virtues that Teach Kids to Do the Right Thing. The University of Michigan: Jossey Bass.  https://micheleborba.com/Pages/7virtues.htm

    Erfan, A., Nadi, M. A., Ebrahimzadeh, R. (2017). Analyzing ethical factors of knowledge commercialization in higher education. Ethics in Science and Technology, 13 (1), 108-115. URL: http://ethicsjournal.ir/article-1-999-fa.html

    Escartí, A., Wright, P. M., Pascual, C., & Gutiérrez, M. (2015). Tool for assessing responsibility-based education (TARE) 2.0: Instrument revisions, inter-rater reliability, and correlations between observed teaching strategies and student behaviors. Universal Journal of Psychology. 3(2), 55-63. DOI:10.13189/ujp.2015.030205

    Eyni, S., Nazar, S., Ebadi, M., & Zeynalzadeh, M. (2022). Development of structural equations of social adjustment of students with Specific Learning Disorder based on alexithymia and metacognition beliefs and mediated by perceived social support. Journal of Learning Disabilities, 11(4),62-77. https://doi.org/10.22098/jld.2022.8168.1865

    Flite, C. A., and Harman, L B. (2013). Code of ethics: principles for ethical leadership. Perspectives in Health Information Management, 10, 1-11.  DOI: 10.4236/jss.2018.610010

    Fooladi, B., Narimani, M., Mousazadeh, T., Taklavi, S. (2023). Comparing the Effectiveness of Education Based on Multiple Intelligences and Phonological Awareness and the Combination of these two Methods on Improving the Working Memory of Dyslexic Students. Journal of Learning Disabilities, 12(4), 51-65. https://doi.org/10.22098/jld.2023.13131.2099

    Ghadampour, E., Heydariani, L., Kalanter, J., & Nasiri Hanis, Gh. (2019). The effect of teaching moral intelligence through storytelling on students' academic, social and emotional adjustment, Scientific Quarterly of Teaching and Research, 2 (3), 45-65. https://DOI.ORG/10.34785/J012.2020.803

    Gholipour, M., Jalalian, Z. S., & Taheri, F. (2023). The effectiveness of teaching the components of moral intelligence on self-control and scientific optimism in first secondary school students. Islamic Life Style 6 (4) :480-487  http://islamiclifej.com/article-1-1732-fa.html

    Gol Mohammadian, M. (2014). Comparison of moral intelligence of compatible and incompatible women. Proceedings of the First International Congress of Family Psychology. Chamran martyr of Ahwaz University.

    Guderzi, P., & Shabani, M. (2021). Moral intelligence: investigation of ethical thinking and action in Berba's model and Lenik and Keil's model. Thinking and Child, Research Institute of Humanities and Cultural Studies. 12- 1 (23), 231-257. Doi: 10.30465/FABAK.2021.6243

    Haiatbakhsh, S., Entisar Fomeni, Gh., & Hijazi, M. (2019). The effectiveness of moral intelligence training on academic ethics and academic self-efficacy of tenth grade female students in public schools. Educational Psychology Quarterly - Allameh Tabatabai University, 16(56), 117-130. https://doi.org/10.22054/jep.2020.44113.2718.

    Haidt, J. (2013). Moral psychology for the twenty-first century. Journal of Moral Education, 42 (3), 281–297.  https://doi.org/10.1080/03057240.2013.817327

    Heminway, J. M., & Alternative F. (2018). 19 Transactions: Tenn. J. Bus. L. 227 (2017), University of Tennessee Legal Studies Research Paper No. 341. https://ssrn.com/abstract=3130509

    Hymel, S. (2016). Moral disengagement among children and youth: A meta􁀨 analytic review of links to aggressive behavior. Aggressive Behavior, 40(1): 56-68.   DOI: 10.1002/ab.21502

    Jalaii, M., Pragh-Malai, L., & Khodabakhsh Pirkalani, R. (2018). The effect of a game based on moral intelligence on the conscience, self-control and social responsibility of gifted elementary school children, Educational Psychology Quarterly, Allameh Tabatabaei University 15 54, (59-89).

           https://doi.org/10.22054/jep.2020.38713.2536

    Jokar, B., & Haq Naghdar, M. (2015). The relationship between moral identity and academic dishonesty: Examining the moderating role of gender, Teaching and Learning Studies, 2(8), 143-162.

    Kamari, S., Shahidi, Sh., & Ahangrani, Mo. (2014). The role of forgiveness and spirituality in predicting the level of family efficiency, Journal of Behavioral Sciences, 13(3)2-24.   http://rbs.mui.ac.ir/article-1-373-fa.html

    Malti, T., & Dys, S. P. (2017). A developmental perspective on moral emotions. Topoi: An international. Review of Philosophy. 34(2),453-459.  DOI:10.1007/s11245-013-9224-5.

    Malti, T., & Krettenauer, T. (2013). The relation of moral emotion attributions to pro- and antisocial behavior: A meta-analysis. Child Development. 84,397-412.

           DOI: 10.1111/j.1467-8624.2012.01851.x

    Malti, T., & Latzko, B. (2018). Moral emotions. In V. Ramachandran (Ed.), Encyclopedia of Human behavior (2nd edition, pp. 644-649). Maryland Heights, MO: Elsevier. eBook

    Mergler, A., & Shield, P. (2016). Development of the personal responsibility cale for adolescents. Journal of Adolescence, 51 (6), 50-57.  DOI: 10.1016/j.adolescence.2016.05.011

    Mikaeili, M., Salmani, A., & Sharei, A. (2023). The effect of communication skills training on family adaptability / cohesion and coping strategies in parents of female students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 13(1),42-56. (In Persian) https://doi.org/10.22098/jld.2023.13976.2126

    Olthof, T. (2012). Anticipated feelings of guilt and shame as predictors of early adolescents' antisocial and prosaically interpersonal behavior. European Journal of Developmental Psychology. 9 (3), 371-388.  DOI:10.1080/17405629.2012.680300  

     Olusola, O., Ajayi, E., & O. Samson, R. (2015). Moral Intelligence: An Antidote to Examination Malpractices in Nigerian Schools. Universal Journal of Educational Research, 3 (1): 32-38.

           DOI: 10.13189/ujer.2015.030105.

    Qolipour, M., Jalalian, Z. S., & Taheri, F. (2021). The effectiveness of teaching the components of moral intelligence on self-control and scientific optimism of first secondary school students. A scientific research Quarterly of Islamic Lifestyle Focusing on Health. 6(4), 480-487. Doi: 10.30465/FABAK.2021.6243

    Rahimi, H., & Mohammadian, A. (2014). Analysis of simple and multiple relationships between moral intelligence and social capital with the level of responsibility of university students, Quarterly Journal of Socio-Cultural Development Studies, 4 (1), 69-95. http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-274-en.html

    Soltani, M., Narimani, M., & Mousazadeh, T. (2023). Effectiveness of Teaching Self-regulation Strategies on Social Adaptation and Visual-Motor Coordination of Students with Learning Disabilities. Journal of Learning Disabilities, 12(2), 34-45. https://doi.org/10.22098/jld.2023.12017.2055

    Superson, A. (2009). The Moral Skeptic. Oxford University Press. 127–159. DOI:10.1086/652484

    Tangney, J. P. (2007). Are shame, guilt, and embarrassment distinct emotions? Journal of Personality

           and Social Psychology, 70 (6), 1256-1269.  https://doi.org/10.1037/0022-3514.70. 6.1256.

    Turkashund, M., Sarami, Gh., Karamati, H., & Nouri Ghasemabadi, R. (2022). Investigating the mediating role of moral motivation and moral emotions in the effect of moral disruption on bullying (in elementary schools in Tehran). Knowledge and research in applied psychology Twenty-third year, No. 1 Bahar, 1401 (87 in a row). pp. 51-62. DOI:10.30486/JSRP.2020.1876933.2015

    Turkaman Malairi, M., & Sheykh al-Islami, R. (2018). Empathy and prosocial behaviors: the mediating role of moral emotions. Evolutionary Psychology (Iranian Psychologists), 15(59), 261-271.

    World Health Organization. (2009). Preventing violence by developing life skills in children and adolescents.   https://apps.who.int/iris/handle/10665/44089.

    Yasminejad, P. (2014). The effect of moral intelligence training on responsibility, emotional empathy, academic ethics and interpersonal forgiveness of female students in the third grade of high school. PhD thesis in psychology, Shahid Chamran University, Ahvaz