اثربخشی آموزش ذهن آگاهی در افزایش انگیزش نسبت به تحصیل در دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

2 استادیار گروه روانشناسی عمومی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 استاد گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

10.22098/jsp.2020.871

چکیده

این پژوهش به بررسی تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر انگیزش تحصیلی در دانش­آموزان پایه یازدهم شهر تهران پرداخته است. روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش­آزمون - پس­آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش­آموزان پایه یازدهم مدارسِ متوسطه دوم شهرِ تهران که در سال تحصیلی 96- 1397 مشغول به تحصیل بودند تشکیل داد. با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای 80 دانش­آموز که دارای نمراتِ پایینی در انگیزش تحصیلی بودند به عنوان نمونه انتخاب شدند و در 4 گروه (2 گروه آزمایش و 2 گروه کنترل) به صورت تصادفی جایگزین شدند. گروه­های آزمایشی طی 8 جلسه تحت آموزش ذهن­آگاهی قرار گرفتند. سپس از هر چهار گروه مجدداً پس­آزمون گرفته شد. داده­ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیری و تحلیل کوواریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که آموزش ذهن­آگاهی به طور معناداری موجب افزایش انگیزش تحصیلی در دانش­آموزان دختر و پسر شده است. با توجه به اثرات مثبت تمرینات ذهن­آگاهی بر افزایش انگیزش نسبت به تحصیل، پیشنهاد می­شود که معلمان و مدرسان تعلیم و تربیت با آموزش ذهن­آگاهی در مدارس و ایجاد شرایط مناسب برای رشد خودکارآمدی فرصت­های بیشتری را برای افزایش انگیزش تحصیلی در دانش­آموزان فراهم کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of mindfulness practice in increasing academic motivation among high school students

نویسندگان [English]

  • F Ataei 1
  • A Ahmadi 2
  • A.R Kiamanesh 3
  • A.A Saif 3
1 PhD candidate, Educational Psychology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, General Psychology Department, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
3 Professor, Educational Psychology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research was conducted to assess the impact of mindfulness on academic motivation among the 11th-grade students in Tehran.  As an experimental research, we employed a pre- and post-test with a control group. The participants included all 11th-grade students who were studying in District Two of Tehran country in 2017-2018. The researchers utilized multi-phase cluster sampling to choose 80 students (40 female and 40 male students), who showed lower scores on their academic motivation test, and randomly placed them into four groups of participants (two experimental groups and two control groups).  The experimental groups received mindfulness training in eight sessions. Then all participants were given Academic Motivation as the post-test. The data were analyzed using Analysis of Covariance, and Multivariate Analysis of Covariance. The results indicated that mindfulness practice had a significant impact on increasing academic motivation in female and male students. Due to the positive impact of mindfulness practices on students to increase their academic motivations, it is suggested that teachers and educators create a motivating academic environment by encouraging students’ self-efficacy and providing mindfulness technique.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Academic motivation
  • high school
  • mindfulness
احمد وند، زهرا (1390). وارسی اعتبار و پایایی پرسشنامه پنج وجهی ذهن­آگاهی (FFMQ) در نمونه­های غیر بالینی ایرانی. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی، دانشگاه شاهد.
اشرفی، سحر؛ حدادی، معصومه،؛ نشیبا، بازبانو و قاسم زاده، عزیزرضا (1393). اثربخشی آموزش مهارت خودآگاهی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی و پرخاشگری دانش آموزان. فصلنامهمرکزمطالعاتوتوسعهآموزشعلومپزشکی، 1، 65-50.
باقرپور، معصومه و مردانی، خدیجه (1395). رابطه بین شادکامی و ذهن آگاهی با انگیزش شغلی معلمان. فصلنامه روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن. 7(3)، 49-39.
بختیارپور، سعید؛ حافظی،فریبا و بهزادی شینی، فاطمه (1388). ر ابطه بین جایگاه مهار، کمال گرایی و خودکارآمدی با اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی در دانشجویان. یافته های نو در روانشناسی اجتماعی، 13(5)، 52-35.
تبریزچی، نرگس و وحیدی، زهره (1394). مقایسه ی تنظیم هیجان، ذهن آگاهی و بهزیستی روان شناختی در مادران دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی­های یادگیری، 4(4)، 35-21.
تمنایی فر، محمدرضا و گندمی، زینب (1390). رابطه انگیزش پیشرفت با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. فصلنامه راهبردهای آموزش، 4(1)، 19-15.
حافظ نیا، محمدرضا (1391). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انشانی. تهران: سمت.
خرمائی، فرهاد؛ کلانتری، شکیبا و فرمانی، اعظم. (1394). مقایسه مؤلفه های ذهن آگاهی در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی، اضطراب منتشر و افراد بهنجار. دوماهنامهطبّجنوب پژوهشکدهزیست- پزشکیخلیجفارس، 18(4)، 785-733.
زلالی، بهروز و قربانی، فاطمه (1393). مقایسه‌ی انگیزش تحصیلی و اشتیاق به مدرسه در دانش‌آموزان با و بدون نارساخوانی. مجله ناتوانی­های یادگیری، 3(4)، 44-58.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه. (1396). روش های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشرآگه.
سلیمانی فر، امید و شعبانی، فرزانه (1392). رابطه بین خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت با سازگاری تحصیلی دانشجویان کارشناسی سال اول دانشگاه شهید چمران اهواز. شناسنامه علمی، 10(17)، 104-83.
سیف، علی اکبر (1392). روانشناسی پرورشی نوین روان­شناسی یادگیری و آموزش. ویرایش هفتم، تهران: دوران.
سیف، علی اکبر (1395). معرفی درمان­های رفتاری و شناختی نسل­های اول و دوم و سوم با تأکید بر درمان وابسته به پذیرش و تعهد (ACT). چاپ اول، تهران: کتاب دیدآور.
شاه مرادی طباطبایی، طاهره و انصاری شهیدی، مجتبی (1396). اثربخشی ذهن آگاهی بر انگیزش پیشرفت دختران دوره متوسطه. اولین کنفرانس بین المللی فرهنگ، آسیب شناسی روانی و تربیت. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
عبدخدایی، محمد سعید؛ سیف، علی اکبر؛ کریمی، یوسف و بیابانگرد، اسماعیل (1387). تدوین و هنجاریابی مقیاس انگیزش تحصیلی و بررسی اثربخشی آموزش مهارت های مطالعه بر افزایش انگیزش. مجله علمی- پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد، 9(1)، 20-5.
قربان نژاد، علی؛ محمدی پور، محمد و سلیمانی، علی اکبر (1396). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر خودکارآمدی و باورهای هوشی. مجله آموزشی جامعه شناسی ایران، 4 (1)، 11-1.
کاظمیان، سمیه (1391). تأثیر آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر خودتنظیمی تحصیلی دانشجویان جدیدالورود. ششمین همایش سراسری بهداشت روانی دانشجویان گیلان.
مبلیان، عاطفه؛ گرجی، یوسف و  سدرپوشان، نجمه (1392). تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر افزایش انگیزه تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر اصفهان. ششمین کنگره بین المللی روانپزشکی کودک و نوجوان. دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
محتشمی، نسیبه؛ فرقدانی، آزاده و گنجی، کامران (1392).  بررسی اثرات اصلی و تعاملی سبک های دفاعی و ذهن آگاهی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان ونوع مکانیزم دفاعی مرتبط با پیشرفت تحصیلی. اندیشه­های نوین تربیتی،9(3)، 104-87.
مهدوی غروی، مریم؛ خسروی، معصومه و نجفی، محمود (1391). رابطه اضطراب امتحان، کاملگرایی و انگیزش پیشرفت با پیشرفت تحصیلی. فصلنامه اندیشه های نوین تربیتی، 3 (8)،50-31.
نجاتی، وحید؛ ذبیح اله، عباس و نیک فرجام، محمد رضا (1391). رابطه بین ذهن آگاهی و کارکردهای توجهی پایدار و انتخابی. علوم شناختی و رفتاری، 2(2): 42-31.
نوحی، سیما؛ حسینی، سید مرتضی؛ رخساری زاده، حمید؛ صبوری، امین و علیشیری، غلامحسین (1391). بررسی انگیزه پیشرفت و خدمات درمانی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... (عج). مجله طب نظامی، 3(14)، 204-200.
Abdkhodaie, M. S., Saif, A. Karimi, Y., & Biabangard, I. (2008). Developing and standardizing academic motivation scale and evaluating the effectiveness of study skills training on increasing motivation. Journal of Ferdowsi University of Mashhad, 9 (1), 5-20. (Persian)
Ahmad Vand, Z. (2011). Validity and Reliability of the FFMQ Questionnaire in Iranian Non-Clinical Samples. Master of Clinical Psychology, Shahed University. (Persian)
Anglin, L., Pirson, M., & Langer, E. (2008). Mindful learning: A moderator of gender differences in mathematics performance. Journal of Adult Development, 15(3), 132-139.
Ashrafi, S., Haddadi, M., Nashiba, B., & Qasimzadeh, A. (2014). The Effectiveness of Self-Awareness Training on Students' Academic Achievement Motivation and Aggression. Journal of Medical Education Development Studies Center, 1, 50-56. (Persian)
Baer, R. A., Smith, G.T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., & Toney, L. (2006). Using self-report Assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13, 2745.
Bagherpour, M., & Mardani, Kh. (2016). The Relationship between Happiness and Mindfulness with Teachers' Job Motivation. Journal of Educational Psychology, Islamic Azad University - Tonekabon Branch, 7 (3), 39-49. (Persian)
Bakhtiarpour, S., Hafezi, F., & Behzad Sheini, F. (2009). The relationship between locus of control, perfectionism, and self-efficacy with test anxiety and academic performance in college students. New Findings in Social Psychology, 13 (5), 52-35. (Persian)
Bask, M., & Salmela-Aro, K. (2013). Burned out to drop out: Exploring the relationship between school burnout and school dropout. Euro Journal Psychology Education, 28(2), 511-528.
Biegel, G., & Brown, K. (2010). Assessing the efficacy of an adapted in-class mindfulness based training program for school-age children: a pilot study. Retrieved September 05, 2014 from http:// www.mindfulschools.org.
Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2007). Perils and promise in defining and measuring mindfulness: Observations from experience. Clinical Psychology Science & Practice, 11, 242-248.
Bryant, S. K. (2017).Self-Efficacy sources and academic motivation: A qualitative study of 10th graders the faculty of educational leadership and policy Aanalysis East Tennessee State University In partial fulfillment of the requirements for the degree Doctor of Education in Educational Leadership.
Chen, R. (2012).Institutional characteristics and college student dropout risks: A multilevel event history analysis. Res High Educe, 53(5),487-505.
Cheng, P.Y., & Chiou, W. B. (2010).Achievement, attributions, self-efficacy, and goal setting by accounting undergraduates. National Library of Medicine National Institutes of Health; 106(1), 54-64.
Condon, P., Desbordes, G., Miller, W. B., & Steno, D. (2013). Meditation increases compassionate responses to suffering. Psychological Science, 24, 2125–2127.
De Bruin, E. I., Topper, M., & Muskens, J. G. (2012). Psychometric properties of the Five Facets of Mindfulness Questionnaire (FFMQ) in a Meditating and a non – meditating sample. Assess; 19, 187 -97.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2017). Optimizing students’ motivation in the era of testing and pressure: A self-determination theory perspective. In W. C. Liu, J. C. K.
Di Dominica, S. I., & Ryan, R. M. )2017).The Emerging Neuroscience of Intrinsic Motivation: A New Frontier in Self-Determination Research. Institute for Positive Psychology and Education, Australian Catholic University, Stratified, NSW, Australia, Department of Clinical and Social Sciences in Psychology, University of Rochester, Rochester, NY.
Di Fabio, A., & Palazzeschi, L. (2009). An in-depth look at scholastic success: Fluid intelligence, personality traits or emotional intelligence? Personality Individual Differences, 43, 2095-2104.
 Flock, L., Simon, B., Goldberg, L. P., & Richard J. D. (2015). Promoting prosaically behavior and self-regulatory skills in preschool children through a mindfulness-based kindness curriculum. Dev. Psychology, 51(1), 44–51.
Francis, C. (2015). Mindfulness meditation-finding true inner peace. Positive Health, 225(11), 1–5.
Ghorbannejad, A., Mohammadi Pour, M., & Soleimani, A. (2017). The effectiveness of mindfulness training on self-efficacy and intelligence beliefs. Iranian Journal of Sociology, 4 (1), 1-11. (Persian)
Giluk, T. L. (2009). Mindfulness, big five personality and effect: A meta-analysis. Personality and Individual Differences, 47, 805-811.
Grecucci, A., Pappaianni, E., Siugzdaite, R., Theuninck, A., & Job, R. (2015). Mindful emotion regulation: Exploring the neurocognitive mechanisms behind mindfulness. Bio Med Research International, 1–9.
Green, J., Liem, G.A., Martin, A.J., Colmar, S., Marsh, H.W., & Mcnerney, D. (2012). Academic motivation, self-concept, engagement, and performance in high school: Key processes from a longitudinal perspective. Journal Adolescent, 35(5),1111-1122.
Grossman, P., Niemen, L., Schmidt, S., & Wallach, H. (2004). Mindfulness-based stress reduction and health benefits: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 57, 35–43.
Guss, C. D., Burger, M. L. and Darner, D. (2017). The role of motivation in complex problem solving. Front Psychol, 8, 851.
Hafez Nia, M. R. (2012). Introduction to Research in the Humanities. Tehran: Samt. (Persian)
Hakan, K., & Munire, E. (2014). Academic motivition: Gender, domain and grade diffrances. Procedia- Social Behan Sci, 143, 708-715.
Hazel, B. K., Lazar, S. W., Grad, T., Schuman-Olivier, Z., Vigo, D. R., & Oat, U. (2011). How does mindfulness meditation work? Proposing mechanisms of action from a conceptual and neural perspective. Perspectives on Psychological Science, 6, 537–559.
Hofmann, S.G., Sawyer, A.T., Witt, A.A., & Oh, D. (2010). The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 78(2), 169-183.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Clin psycho Sci Pract, 10, 149-156.
Kazemian, S. (2012). The effect of mindfulness-based education on the self-regulation of New Entrance Students. 6th Guilan Students' Mental Health Conference. (Persian)
Khormaei, F., Kalantari, Sh., & Farmani, A. (2015). Comparison of mindfulness components in patients with major depression, generalized anxiety, and normal individuals. Journal of Southern Medicine Biomedical Research Institute of the Persian Gulf, 18 (4), 733-785. (Persian)
Mahdavi Gharavi, M., Khosravi, M., & Najafi, M. (2012). The relationship between test anxiety, perfectionism, and achievement motivation with academic achievement. Journal of Modern Educational Thoughts, 3 (8), 31-50. (Persian)
Maulana, R., Opdenakkr, M.C., & Bosker, R. (2016). Teachers' instructional behaviors as important predictors of academic motivation: Changes and links across the school year. Learning and Individual Differences, 50, 147–156.
Meiklejohn, J., Phillips, C., Freedman, M. L., Griffin, M. L., Biegel, G., Roach, A., & et al. (2012). Integrating mindfulness training into K-12 education: Fostering the resilience of teachers and students. Mindfulness, 3(4), 291-307.
Milyan, A., Georgi, Y., & Sadrposhan, N. (2013). The Effect of Mindfulness Training on Increasing Academic Motivation in High School Female Students in Isfahan. 6th International Congress of Child and Adolescent Psychiatry. Tabriz University of Medical Sciences. (Persian)
Mohtashami, N., Farghadani, A., & Ganji, K. (2013). Investigating the main and interactive effects of defense styles and mindfulness on students' academic achievement and the types of defense mechanisms associated with academic achievement. Modern Educational Thoughts, 9 (3), 87-104. (Persian)
National Center for Complementary and Integrative Health. (2016). Meditation: In Depth. Retrieved from National Institute of Health website https://nccih.nih. Gov./health/meditation/overview.htm#hed4.
Nejati, V., Zabihullah, A., & Nickfarjam, M. (2012). The Relationship between Mindfulness and Stable and Selective Attention Functions. Cognitive and Behavioral Sciences,2 (2), 31-42. (Persian)
Nejati, W. (2010). Investigating the relationship between mindfulness and executive function in blind veterans. Journal of Veterinary Medicine, 3 (9), 45-48. (Persian)
Nidich, S. I., & Nidich, R. J. (1989). Increased academic achievement at Maharishi school of the age of enlightenment: A replication study. Education, 109(3), 302-305.
Noahi, S., Hosseini, M., Roksarizadeh, H., Sabouri, A., & Alishiri, Gh. (2012). Investigating the motivation for development and health services of Baqiyatallah University of Medical Sciences. Journal of Military Medicine, 3 (14), 204-200. (Persian)
Platt, L., Whit burn, A., Platt-Koch, A., & Koch, R. (2016). Non pharmacological alternatives to benzodiazepine drugs for the treatment of anxiety in outpatient populations. Journal of Psychosocial Nursing, 54(8), 35–42.
 Rezaei, L., Ahadi, H., & Asadzadeh, H. (2015). Providing a causal model for motivating achievement based on the dimensions of self-efficacy-based learning model. Mod Psychol Methods, 20(6), 1-15.
Rouser, R.W. (2016). Mindfulness in students’ motivation and learning in school Chapter. Reads In book: Handbook on Motivation at School, Chapter: Mindfulness in students’ motivation and learning in school.
Sarmad, Z., Bazargan, A., & Hejazi, G. (2017). Research Methods in Behavioral Sciences. Tehran: Agah Publishin.    (Persian)
Scherer, R. (2013).Further evidence on the structural relationship between academic self-concept and self-efficacy: On the effects of domain specificity. Learning and Individual Differences,  28, 9-19.
 Schonert- Reichl, K.A., Oberle, E., Stewart Lawler, M., Abbott, D.,  Thomson, K., Oberlander, T.F. &  Diamond, A. (2015). Enhancing cognitive and social–emotional development through a simple-to-administer mindfulness-based school program for elementary school children: A Randomized Controlled Trial. Dev.  Psyche; 51(1): 52–66.
Schultz, D. (2013). Theories of personality.Tehran: virayesh. (Persian)
Segal, Z.V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J.D. (2014). Mindfulness based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. New York: Guildford; 40-67.
Seif, A. (2013). Modern Educational Psychology Learning and Teaching Psychology, Seventh Edition. Tehran: Doran. (Persian)
Seif, A. (2016). Introducing first and second and third generation behavioral and cognitive treatments with emphasis on Acceptance and Commitment Therapy (ACT). First Edition, Tehran: Didiavar Book. (Persian)
Shah Moradi Tabatabai, T., & Ansari Shahidi, M. (2017). The effectiveness of mindfulness on high school girls' developmental motivation. The first international conference on culture, psychopathology and education. Islamic Azad University of Qazvin Branch. (Persian)
Shen, L., & Zheng, J. (2017). The effect of academic motivition on students english learning achivement in the Eschoolbag- based learning enviroment. Smart Learning Enviroments, 4(3).
Smallwood, J., Fishman, D. J., &Schooler, J. W. (2007). Counting the cost of an absent mind: Mind wandering as an under recognized influence on educational performance. Psychonomic Bulletin & Review, 14, 230–236.
Soleimanifar, O., & Shabani, F. (2013). The relationship between self-efficacy and achievement motivation with academic adjustment of undergraduate students of Shahid Chamran University of Ahvaz. Scientific Bulletin Board, 10 (17), 104-83. (Persiain(
Tabrizchi, N., & Vahidi, Z. (2015). Comparing emotional regulation, mindfulness and psychological well- being in mothers of students with and without learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 4(4), 21-35. (Persian)
Tamanifar, M. R., & Gandomi, Z. (2011). The relationship between achievement motivation and academic achievement in students. Journal of Education Strategies, 4 (1), 15-19. (Persian)
Tang, Y. Y., Holzel, B. K., & Posner, M. I. (2015). The neuroscience of mindfulness meditation. Nature Reviews Neuroscience,16(4), 213–225.
Vago, D. R. (2014). Mapping modalities of self- awareness in mindfulness practice: a potential mechanism for clarifying habits of mind. Annals of the New York Academy of Sciences, 1307, 28–42.
Vago, D. R., & Silbersweig, D. A. (2012). Self-awareness, self-regulation, and self-transcendence (S-ART): A framework for understanding the neurobiological mechanisms of mindfulness. Frontiers in Human Neuroscience, 6, 1–30.
Walker, L., & Colosimo, K. (2011).Mindfulness, self- compassion and happiness in non- mediator: A theoretical and empirical examination. Personality and Individual Differences, 50. 222-227.
Wallach, H., Buchheld, N., Butter Muller, V., Kleinknecht, N., & Schmidt, S. (2006). Measuring mindfulness - The Freiburg Mindfulness Inventory. Personality and Individual Differences, 40, 1543-1555.
Wang, M. T., & Eccles, J. S. (2013). School context, achievement motivation, and academic engagement: A longitudinal study of school engagement using a multidimensional perspective. Learning and Instruction, 28, 12–23.
Zhang, X., Klassen, R.M., & Wang, Y. (2013). Academic burnout and motivation of Chinese secondary students. Int J Soc Sci Humanity, 3(2),134-137.
Zulalie, B., & Ghorbani, F. (2014). Comparison of academic motivation and school engagement in students with and without dyslexia. Journal of Learning Disabilities, 3(4), 44-58. (Persian)