مقایسه اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی مبتنی برحافظه آینده‌نگر و برنامه تنظیم هیجان برکاهش مشکلات رفتاری دانش‌آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش‌فعالی.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

2 استادیار، گروه روانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

3 استادیار ، گروه روانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی مبتنی برحافظه آینده­نگر و برنامه تنظیم هیجان برکاهش مشکلات رفتاری دانش­آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش­فعالی است.
روش­ها:  این پژوهش از طرح شبه­آزمایشی پیش­آزمون پس­آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش­آموزان دچار اختلال نارسایی توجه و بیش­فعالی مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر بوشهر در سال تحصیلی 99-1398 بود. از میان آن­ها به ­روش نمونه‌گیری در دسترس 45 نفر که ویژگی‌های لازم بر اساس پرسشنامه فرم کوتاه و تجدیدنظر شده مقیاس درجه بندی کانرز والدین (1960) و ملاک­های ویرایش پنجم کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی را داشتند فهرست شدند و سپس در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل (هر گروه 15 نفر) گمارش شدند. برای سنجش مشکلات رفتاری از آزمون پرسشنامه فرم کوتاه و تجدیدنظر شده مقیاس درجه بندی کانرز والدین (1960)  استفاده شد. گروه آزمایش توانبخشی شناختی به مدت 8 جلسه 60 دقیقه­ای (هر هفته دو جلسه) و گروه آزمایش تنظیم هیجان  نیز تحت آموزشی برنامه آموزشی تنظیم هیجان در 18 جلسه 60 دقیقه ای (هر هفته دو جلسه)  و به­صورت گروهی تحت آموزش قرار گرفتند. داده­های حاصل از پژوهش با آزمون تحلیل واریانس با اندازه­گیری مکرر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.
یافته ­ها:  یافته­ها نشان داد برنامه های آموزشی توانبخشی شناختی و تنظیم هیجان موجب بهبود مشکلات رفتاری دانش­آموزان شده است و این تاثیر در مرحله پیگیری دو ماهه پایدار ماند (۰۵/0˂P).
نتیجه­ گیری:  با توجه به یافته­های به­دست­آمده از مطالعه حاضر می­توان نتیجه­گیری کرد که این دو برنامه آموزشی آموزش می­تواند به عنوان یک روش مداخله­ای در بهبود مشکلات رفتاری دانش­آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش­فعالی استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparison of the effectiveness of cognitive rehabilitation program based on prospective memory and emotion regulation program on behavioral problems of students with attention deficit hyperactivity disorder.

نویسندگان [English]

  • Naghmeh Nikbakht 1
  • Moloud keykhosrrovani 2
  • Ezat Deyreh 2
  • Ali Pooladi Rishehri 3
1 PhD student in psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
3 Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran
چکیده [English]

Objective: The aim of this study was to examine Comparison of the effectiveness of cognitive rehabilitation program based on prospective memory and emotion regulation program on behavioral problems a of students with attention deficit hyperactivity disorder.
Methods: This study was semi-experimental pre-test, post-test, and follow-up with control and experimental group. The statistical population consisted of chidren with ADHD who had been referred by the schools to the counseling Center of Boushehr provinces in 2019-2020 school year. Of these, using convenience sampling and considering the requirements of the research project based on Conner's Parents Rating Scale (CPRS, 1960) and the fifth Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder (DSM-5), 45 students were selected and assigned to two experimental group and a control group. Conner's Parents Rating Scale (CPRS, 1960) were utilized. The cognitive rehabilitation experimental group received 8 sessions (60 minutes each) of group training and emotion regulation experimental group received 18 sessions (60 minutes each). For statistical data analysis, variance analysis with repeated measures is used.
Results: Findings showed that cognitive rehabilitation and emotion regulation training have a significant effect on on behavioral problems of students with attention deficit hyperactivity disorder and this effect remains unchanged in the two-month follow-up phase.
Conclusion: Finally, we may conclude that cognitive rehabilitation and emotion regulation training, as an effective and functional intervention, could be used to improve inhibition and attention performance of students with attention deficit hyperactivity disorder.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive rehabilitation
  • emotion regulation
  • executive functions
  • ADHD

مراجع

باقری، ا؛ کردستانی، د و گودرزی، ک. (1402). مقایسه اثربخشی توان‌بخشی‌شناختی, آموزش مادران به روش بارکلی و دارو درمانی بر ادراک زمان در دانش‌آموزان دارای اختلال نقص توجه 9 تا 12 سال. مجله روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 12(4)، 22-35.
https://jsp.uma.ac.ir/article_2756.html
تقی زاده هیر، س؛ آقاجانی، س و خوش سرور، س. (1401). اثربخشی بازی‌درمانی شناختی رفتاری بر بهبود توجه و برنامه‌ریزی دانش‌آموزان با اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی. مجله روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 11 (4)، 16-29.
https://jsp.uma.ac.ir/article_2036.html
حسین‌زاده کلسری،  بنفشه؛ کافی ماسوله، سید موسی و ابوالقاسمی، عباس. (1401). مقایسه سبک‌های یادگیری در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری، نقص‌ توجه/ بیش‌فعالی و بهنجار. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 11(3)،45-61. [Doi:10.22098/jld.2022.7471.1801]
شهائیان، آمنه؛ شهیم، سیما؛ بشاش، لعیا و یوسفی، فریده. (1386). هنجاریابی تحلیل عاملی و پایایی فرم کوتاه ویژه ی والدین مقیاس درجه بندی کانرز برای کودکان 6 تا 11 ساله در شهر شیراز. مجله مطالعات روان شناختی، 3(3)، 97-87.
https://psychstudies.alzahra.ac.ir/article_1704.html
سلطانی، متین؛ نریمانی، محمد و موسی‌زاده، توکل. (1401). بررسی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر سازگاری اجتماعی و هماهنگی دیداری حرکتی دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 12(2)، 34-45. [Doi:10.22098/jld.2023.12017.2055]
سلیمانی، اسماعیل؛ عباسی، مسلم و طغیانی، الهه. (1395). اثر بخشی آموزش راهبردهای شناختی-فراشناختی بر عملکرد توجهی- حافهه ای دانش‌آموزان مبتلا به ADHD  . فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7(، 1-21. https://asj.basu.ac.ir/article_1661.html
عرب گل، فریبا؛ حیاتی، مرتضی و حدید، مائده. (1383). شیوع اختلال بیش فعالی – کم توجهی در گروهی از دانشجویان. تازه های علوم شناختی، 6 (1 و 2)، 77-73.https://icssjournal.ir/article-1-43-fa.html
کاویانپور. فرنوش، ملک­­پور. مختار، عابدی، احمد. اثر­بخشی آموزش کارکردهای اجرایی(بازداری پاسخ) بر میزان تکانشگری کودکان پیش دبستانی دارای اختلال هماهنگی رشد: پژوهش موردی،14(1)، 84-75.https://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-1049-fa.html
مدنی، سیده سمیرا.، علیزاده، حمید.، فرخی، نورعلی.، و حکیمی­راد، الهام. (۱۳۹۶). تدوین برنامه آموزشی کارکردهای اجرایی (بازداری‌پاسخ، به­روز‌‌رسانی، توجه‌پایدار) و ارزیابی میزان اثربخشی آن برکاهش نشانه‌های کودکان با اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی. فصلنامه روان‌شناسی افراد استثنایی، ۷(۲۶)، ۲۵-۱.https://jpe.atu.ac.ir/article_7860.html
نریمانی، آ؛ میرزا نوری، م؛ نریمانی، م؛ احدی، پ. (1402). نقش عوامل بدوتولد در پیش‌بینی ابتلا به اختلال بیش‌فعالی در کودکان. مجله روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 12(2)، 150-139.https://jsp.uma.ac.ir/article_2376.html                      
Akerlund, E., Esbjornsson, E., Sunnerhagen, K. S., & Bjorkdahl, A. (2013). Can computerized working memory training improve impaired working memory, cognition and psychological health? Brain Injury, 27(13-14):1649-1657. [Doi: 10.3109/02699052.2013.830195]
American Psychiatric Association. (2013). American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. 5th ed. Washington, D.C.: American Psychiatric Association. [Doi:org/record/2013-14907-000]
Arab Gul, F., Hayati, M., & Hadid, M. (1383). Prevalence of attention deficit hyperactivity disorder in a group of students. Cognitive Science News, 6 (1 and 2), 77-73. (Persian) https://icssjournal.ir/article-1-43-fa.html
Bagheri, A., kordestani, D., & Goodarzi, K. (2023). Comparison of cognitive rehabilitation, mother training by Barkley`s method and medication therapeutic effect on time perception in student with attention deficit disorder 09-12 years. 12, 4, 22-35. (Persian). https://jsp.uma.ac.ir/article_2756.html
Boywitt, C. D, & Rummel, J. A. (2012). A Diffusion model analysis of task interference effects in prospective memory. Memory & Cognition. 40(1):70-82.   [Doi:10.3758/s13421-011-0128-6]
Bussing, R., Mason, D. M., Bell, L., Porter, P., & Garvan, C. (2010). Adolescent outcomes of childhood attention-deficit/hyperactivity disorder in a diverse community sample. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 49(6): 595-605. [Doi: 10.1016/j.jaac.2010.03.006]
Charles, C., Stephen, M., Jeffrey, F., Andrew, R., & Nicole, K. (2006). Factor structure of the conner’s adult ADHA rating scale (CAARS) for substance users. Addictive Behaviore. 31(2): 1277-1282.  [Doi: 10.1016/j.addbeh.2005.08.014]
Cicchetti, D., Ackerman, B. P., Izard, C. E. (1995). Emotions and emotion regulation in developmental psychopathology.  Development and Psychopathology, 7(3): 1-10. [Doi:10.1017/S0954579400006301]
Cicerone, K. D., Dahlberg, C., Malec, J. F., Langenbahn, D. M., Felicetti, T., Kneipp, S., & et al. (2005). Evidence-based cognitive rehabilitation: Updated review of the literature from 1998 through 2002. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 86(8):1681-1692. [Doi: 10.1016/j.apmr.2005.03.024]
Conners, C. K., Erhardt, D., & Sparrow E. (1999). Conners Adult ADHD Rating Scales (CAARS) technical manual. N. Tonawanda, NY: MultiHealth Systems. [Doi:10.1016/S0887-6177(03)00021-0]
Covey, T. J., Shucard, J. L., & Shucard, D. W. (2019). Working memory training and perceptual discrimination training impact overlapping and distinct neurocognitive processes: Evidence from event-related potentials and transfer of training gains. Cognition, 182, 2019: 50-72. [Doi:10.1016/j.cognition.2018.08.012]
Diefendorff, J. M., Richard, E. M., & Yang, J. (2019). Linking emotion regulation strategies to affective events and negative emotions at work. Journal Vocational Behavior; 73(4): 498–508. [Doi:10.1016/j.jvb.2008.09.006]
Feldman-Barrett, L., Gross, J., Christensen, T.C., & Benvenuto, M. (2001). Knowing what you're feeling and knowing what to do about it: mapping the relation between emotion differentiation and emothion regulation. Cognition and Emotion, 15(1): 713-724. [Doi:10.1080/02699930143000239]
Gross J.J. (2002). The emerging field of emotion regulation: an integrative review. Rev Gen Psychol; 2(2): 271–299. [Doi:10.1037/1089-2680.2.3.271]
Hagovska, M., Dzvonik, O., & Olekszyova, Z. (2017). Comparison of two cognitive training programs with effects on functional activities and quality of life. Res Gerontol Nurs, 10, 172-180. [Doi: 10.3928/19404921-20170524-01]
Hammond, S. I., Muller, U., Carpendale, J. I., Bibok, M. B, & Liebermann- Finestone, D. P. (2012). The effects of parental scaffolding on preschooler's executive function. Developmental Psychology, 48(1):271-281.  [Doi: 10.1037/a0025519]
Hosseinzadeh Kolesari, B., Kafi Masouleh, S. M., & Abolghasemi, A. (2022). Comparison of learning styles in students with learning disorder, attention eficit / hyperactivity disorder and normal. Journal of Learning Disabilities, 11(3),45-61. (Persian) [Doi:10.22098/jld.2022.7471.1801]
Kanellopoulos, A., Andersson, S., Zeller, B., Tamnes, C. K, Fjell, A. M, Walhovd, K. B, & et al. (2016). Neurocognitive outcome in very long term survivors of childhood acute lymphoblastic leukemia after treatment with chemotherapy only. Pediatric Blood & Cancer. 63(1):133-138. [Doi:10.1002/pbc.25690]
Kavianpur, F., Malekpour, M., & Abedi, A. The effectiveness of training executive functions (response inhibition) on the impulsivity of preschool children with developmental coordination disorder: a case study, 14(1), 75-84. (Persian) https://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-1049-fa.html
Leark, R. A., Greenberg, L. M., Kindschi, C. L., Dupuy, T. R., & Hughes, S. J. (2007). T.O.V.A. Professional Manual Test of Variables of Attention Continuous Performance Test. https://files.tovatest.com/documentation/7.3/professional_manual_844.pdf
Madani, S., Alizadeh, H., Farkhi, N.A., & Hakimirad, E. (1396). Developing a training program for executive functions (response inhibition, updating, sustained attention) and evaluating its effectiveness in reducing the symptoms of children with attention deficit/hyperactivity disorder. Quarterly Journal of Psychology of Exceptional People, 7(26), 1-25. (Persian). https://jpe.atu.ac.ir/article_7860.html
Meier, B., & Rey-Mermet, A. (2018). After-effects without monitoring costs: The impact of prospective memory instructions on task switching performance. Acta Psychologica. 184(4):85-99. [Doi: 10.1016/j.actpsy.2017.04.010]
Narimani, A.,   Mirzarahimi, M.,   Narimani, M., & Ahadi. P. (2023). The role of birth factors in predicting hyperactivity disorder in children. 12(2), 139-150. (Persian). https://jsp.uma.ac.ir/article_2376.html
Pérez-Martín, M. Y., González-Platas, M., Eguía-del Río, P., Croissier-Elías, C., & Sosa, A.J.  (2017). Efficacy of a short cognitive training program in patients with multiple sclerosis. Neuropsychiatric Disease and Treatment. 13(2):245-252. [Doi: 10.2147/NDT.S124448]
Shahaian, A., Shahim, S., Bashash, L and Yousefi, F. (1386). Normization of factor analysis and reliability of short form for parents of Conners rating scale for children aged 6 to 11 years in Shiraz city. Journal of Psychological Studies. Faculty of Educational Sciences and Psychology, 3(3), 97-87. (Persian) https://psychstudies.alzahra.ac.ir/article_1704.html
Shin, D. W., Lim, S. W., Shin, Y. C., Oh, K. S., Kim, E. J., & Kwon, Y. Y. (2016). Dysfunction of Time Perception in Children and Adolescents with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder. Journal of the Korean Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 27(1):94-102.  [Doi:10.5765/jkacap.2016.27.1.48]
Soleimani, I., Abbasi, M., & Taghani, G. (2015). The effectiveness of cognitive-metacognitive strategies training on the attentional performance of students with ADHD. Cognitive Strategies in Learning Quarterly, 4(7), 1-21. (Persian) https://asj.basu.ac.ir/article_1661.html
Soltani, M., Narimani, M., & Mousazadeh, T. (2023). Effectiveness of teaching self-regulation strategies on social adaptation and visual-motor coordination of students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 12(2),34-45. (Persian) [Doi:10.22098/jld.2023.12017.2055]
Taghizadeh Hir, S., Aghajani, S., & Khoshsorour, S. (2022). Effectiveness of cognitive-behavioral play therapy (CBPT) on improving attention and planning in children with attention-deficit/ hyperactivity disorder. 11(44), 16-29. (Persian) https://jsp.uma.ac.ir/article_2036.html
Thompson, R. A. (1991). Emotional regulation and emotional development. Educational Psychology Review, 3(2): 269-307. [Doi:10.1007/BF01319934]
Toplak, M. E., Dockstader, C., & Tannock, R. (2006). Temporal information processing in ADHD: findings to date and new methods. Journal of neuroscience methods, 151(1): 15-29. [Doi: 10.1016/j.jneumeth.2005.09.018]
روان شناسی مدرسه و آموزشگاه
دوره 13، شماره 1
1403
صفحه 123-112

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار